ZOWEL GEVANGEN ALS ONTSNAPT
Klassenfoto's van de Sint Aloysiusschool in St. Jansteen
tekst Paul van der Velde
Elk jaar werd er een klassenfoto gemaakt. Ik heb ze
nog allemaal, maar zoom in op de foto van 'mijn'
eerste klas in 1962 (A) en die van de zesde klas in
1967 (B). Je kunt aan de kleding zien dat ze kort
voor het begin van die eindeloze zomervakanties zijn
genomen. Het moment dat de fotograaf - bestaat het
fenomeen schoolfotograaf nog - tot veler hilariteit
acte de présence gaf. Het zijn zwart-witfoto's en het
eerste wat opvalt, is dat er geen meisjes op staan. Daar
konden wij verder weinig aan doen want die zaten
bij de nonnen op een meisjesschool. Meisjes waren
voor ons geen dagelijkse kost. Van feminisering van
het onderwijs hadden wij nog geen last. Behalve in de
eerste klas waar we een onderwijzeres hadden die op
Nana Mouskouri leek, kregen we les van mannen die
behoorden tot één onderwijsdynastie: de Zwartelés.
Dat was toen gebruikelijk in lager onderwijsland.
Buiten beeld
De school opende de deuren in 1906 en wat opvalt,
is dat de ramen nogal hoog zitten. Dat was met opzet
zo gedaan om de kinderen niet naar buiten te kun
nen laten staren en daardoor, zo was de gedachte,
minder afgeleid zouden worden. De bloemen op de
vensterbanken konden hun kopjes wel naar de zon
richten. Op B zien we dat het venster al veel lager zit,
maar toch nog altijd met een vitragegordijntje wat de
blik op de wereld vertroebelde. Dat lokaal was een tot
leslokaal getransformeerde gymnastiekzaal die ruimte
moest bieden aan de babyboomers. Gymnastiek
kregen we in de nieuwgebouwde gemeentelijke gym
nastiekzaal die in vergelijking met die van school een
sportwalhalla met de klimtouwen tot in de hemel was.
Natuurlijk werd er net als bij iedere foto ook toen
al door de fotograaf gemaand een vriendelijk gezicht
op te zetten. Op A heeft de fotograaf weinig moeite
moeten doen want de lach was in die eerste klas nog
niet van de lucht. Er heerste nog echt een sfeer van
camaraderie. Iedereen heeft de armen om de schou
ders van de buurman geslagen en wanneer dat gekun
steld aandoet, was het in wezen onhandigheid. De
jongen die boven links aan de buitenkant staat en zijn
arm niet kwijt kon, legde die gewoon op het hoofd
van de jongen voor hem.
Van minder tot hoger begaafd
Op A zijn 24 jongens te zien en op B 18 waarvan twee
zittenblijvers die niet op foto A staan. Waarom staat
eenderde van de jongens niet op B? Omdat ik vrijwel
al die jongens nog ken en ook weet hoe ze zich later
in het leven hebben bewogen, kan ik daar wel het een
en ander over zeggen. Het huidige streven naar inclu
sief onderwijs waarbij kinderen van elk niveau op
één school worden gehouden, was toen in een dorp
vrij gewoon want ook de dorpsgekken liepen toen
nog vrij rond. Minder begaafde kinderen kwamen
vanzelfsprekend in de eerste klas terecht maar na een
aantal maanden, wanneer hun disfunctioneren pijn
lijk duidelijk voor henzelf en de klas werd, verdwenen
ze geruisloos naar het Bijzonder Lager Onderwijs
(BLO) in het naburige Hulst. (Het was niet de jongen
in A op de bovenste rij in het midden met wijd open
gesperde mond die zijn ogen ten hemel heft, zo kan
ik u verzekeren.) Dat verklaart al twee verdwijningen.
Een jongen, het was toen mijn beste vriendje, moest
naar de lagere school in datzelfde Hulst omdat zijn
48 Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3
