opkomst van dat streven ons denken nuanceren. Kri
tisch en geïnspireerd door het eigen verleden kunnen
we dan rustig nadenken over het schijnbaar onvermij
delijke van onze uitdagingen en over ons vermogen
om daarop te reageren. We kunnen ons dan ook laten
inspireren door de vraag wat voor samenleving we nu
eigenlijk zelf willen nastreven en welke rol we moeten
toebedelen aan kennis die niet alleen technisch van
aard is, maar die bijvoorbeeld tot introspectie en kri
tische reflectie leidt, en ons denken over de toekomst
kan begeleiden en verrijken en ons vermogen tot wils
vorming kan versterken.
De noodzaak van kritische reflectie in aanslui
ting op onze beste intellectuele tradities zou wat mij
betreft meer benadrukt kunnen worden wanneer we
spreken over de noodzaak om ons land en onze regio
verder om te vormen tot een kennissamenleving en
kenniseconomie. Het denken daarover reikt ver terug
in ons verleden, en is nauw verbonden met het wes
terse imperialisme, zoals dat in het graafschap Zee
land vooral vanaf de vijftiende eeuw vorm kreeg. De
brokstukken van die geslaagde imperialistische ambi
tie om op het wereldtoneel tot op het hoogste niveau
mee te spelen zijn nog altijd om ons heen in het land
schap, in bouwwerken en ruimtelijke ordening, en in
instellingen en hun archieven, bibliotheken en verza
melingen aanwezig. Ze liggen klaar om ons vandaag
te inspireren naar het hoogste te streven.
Het streven naar het hoogste hoeft zich niet te
beperken tot het verwerven van economische welvaart
en politieke invloed, maar kan zich ook uitdrukken
in het streven aansluiting te vinden bij het beste en
mooiste van onze culturele tradities. Die tradities kun
nen ons inspireren om te streven naar een samenle
ving die jaloers maakt omdat haar inwoners de hoog
ste waarden van beschaving uitdrukken. Er liggen
daar prachtige kansen voor het lager, middelbaar en
hoger onderwijs en onze culturele instellingen om in
samenwerking met de gemeenschap te streven naar
de beste vorming van jongeren en ouderen tot kriti
sche en vrije wereldburgers door hen te confronteren
met een zo breed mogelijk palet van het beste van
de Zeeuwse en de wereldcultuur. Het belangrijkste
resultaat zou het getrainde vermogen moeten zijn om
het eigen lot en dat van de gemeenschap zelf in de
hand te nemen en zich niet te laten intimideren door
de uitdagingen en zogenaamde complexiteit van onze
wereld.
Naar een inspirerend onderwijs- en onder-
zoeks klimaat
Mochten de Zeeuwse culturele en educatieve instel
lingen en bedrijven erin slagen zo'n onderwijs- en
onderzoeksklimaat te scheppen, geworteld in een con
frontatie met de hoogten en diepten van het Zeeuwse
culturele, economische, politieke en religieuze verle
den en de beste intellectuele tradities van deze wereld,
dan kan Zeeland een aantrekkingspool worden voor
anderen om zich hier te laten vormen en de waarden
van het 'Zeeuwse' model met zich mee de wereld in
te nemen. De bouwstenen voor het ontwikkelen van
zo'n model zijn aanwezig. Sommige van die bouwste
nen zijn helaas door een gebrek aan politieke wil aan
sterk verval onderhevig, zoals de wetenschappelijke
afdeling van de Zeeuwse Bibliotheek. Het huidige
gebrek aan politieke wil om zo'n essentiële culturele
instelling voldoende te steunen lijkt vooral te wijten
aan een eng-economische interpretatie van het streven
naar een kennissamenleving. Die heeft geen geduld
met de droom van anderen om een actieve kennende
en onderzoekende gemeenschap te bouwen die zich
diepgaand confronteert met het beste van ons denken
en kunnen. Dat hoeft ons natuurlijk niet van dat stre
ven te weerhouden.
Literatuur
Bennett, S.M. (2013). The art of wealth. The Huntingtons in the
Gilded Age. San Marino: Huntington Library, Art Collections,
and Botanical Gardens
Burke, P. (2001). A social history of knowledge. From Gutenberg to
Diderot. Cambridge (pp. 1-17; pp. 53-80).
Harris, S.J. (1998). Long-Distance Corporations, Big Sciences,
and the Geography of Knowledge. Configurations, 6(1998)2,
269-304.
Jacob, M., (2014). The First Knowledge Economy. Human
Capital and Economic Development, 3750-3850. Cambridge.
Krohn, W. (2001). Knowledge Societies. In Neil J. Smelser
Paul B. Baltes (Eds.), International Encyclopedia of the Social
and Behavioral Sciences (pp. 8139-8143). Oxford.
Mokyr, J. (2002). The gifts of Athena. Historical origins of the
knowledge society. Princeton.
Mokyr, J. (2009). The Enlightened Economy. Britain and the
Industrial Revolution 3700-3850. London.
Sörlin, S. Vessuri, H. (2011). The Democratic Deficit of
Knowledge Economies. In Sörlin, S. Vessuri, H. (Eds.),
Knowledge society vs. Knowledge Economy: Knowledge, Power,
and Politics (pp. 1-34)New York.
Stehr, N. (1994). Knowledge societies. London.
Arjan van Dixhoorn is bijzonder hoogleraar Geschiedenis van
Zeeland in de wereld, en werkzaam bij het University College
Roosevelt in Middelburg.
6 Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3
