WESTKAPELLE EERT CHARLEY TOOROP
tekst Frits de Coninck
Charley Toorop, Aan de Toog (Westkapelle), 1933, olieverf op doek.
Collectie: Zeeuws Museum, aangekocht met steun van de Vereniging Rembrandt. Foto: Ivo Wennekes
Westkapelle heeft altijd in de schaduw gestaan van
het nabije Domburg. Dat was een badplaats waar aan
het begin van de twintigste eeuw de fine fleur die het
zich kon permitteren de vakantie aan zee doorbracht.
Dat was ook de plaats waar beeldend kunstenaar Jan
Toorop neerstreek om er met zijn gezin de zomers
door te brengen en te schilderen. En met hem zo veel
andere kunstenaars. Juist daar was het licht van een
kwaliteit die naturalistisch schilderende kunstenaars
zoeken. Ook Mondriaan kwam in 1907 op uitnodiging
van Jan Toorop naar Domburg. Eenmaal op het duin
werd hij overrompeld door de heldere witheid van het
licht. Dit had hij nog nooit gezien. Deze adembene
mende ervaring zou zijn werk ingrijpend veranderen.
Uit de tekeningen die hij hier maakte ontstonden zijn
eerste abstracte werken Pier and Ocean. Hier werd het
Mondriaan-wit geboren.
Hoekige koppen en grove handen
Westkapelle, een dorp met een anarchistische inslag,
was en is nog steeds anders. Daarom voelde Charley
Toorop, dochter van Jan en net als haar vader ook
beeldend kunstenaar, zich zo aangetrokken tot West
kapelle. Toen zij zelf een gezin had, trok ze 's zomers
ook naar Walcheren, voor de rust, voor het bijzon
dere licht. Maar dan wel naar Westkapelle en niet
naar Domburg dat ze zo goed kende uit haar jeugd.
Charley Toorop is vooral bekend geworden om haar
portretten in die karakteristieke gebeeldhouwde stijl,
met stevige contourlijnen. Doorleefde koppen met
priemende ogen, hoekige kaken en grove handen, en
bijna altijd zonder enige lach. Ze bewonderde Vincent
van Gogh en ging naar de Borinage om er net zulke
mensen te vinden als hij had geschilderd. Maar dat
type mensen vond ze juist in Westkapelle waar vooral
dijkwerkers woonden die karig betaald werden voor
hun zware, fysieke werk. Daar woonden de mensen
die ze wilde schilderen, en niet in het mondaine
Domburg. Met haar schilderijen van de Westkappe-
laars zette ze het dorp op de kunsthistorische kaart.
En ook al hadden de Westkappelaars in de jaren
dat Charley Toorop er schilderde helemaal niks met
kunst, ze sloten de kunstenaar wel in het hart. Zater
dag 9 november 2013 is in het dorp het beeld onthuld
dat 'Ode aan Charley Toorop' heet, gemaakt door de
Amsterdamse beeldend kunstenaar Gijs Assmann.
Het staat boven op de dijk, bij paal 212, tussen de zee
en het tegen de dijk aan schurkende dorp. In de verte
de vuurtoren, in de straat aan de voet van de dijk het
nog altijd bestaande hotel De Valk.
Een vrouw van de wereld
Het was in hotel De Valk dat Charley Toorop met haar
drie kinderen in de zomermaanden verbleef, van 1924
tot vlak voor haar dood in 1955. Ze kon er ook werken.
Er was een provisorisch atelier voor haar gemaakt in
de schuur waar de kratten bier en de flessen limonade
stonden. Eigenaar van het hotel was de grootmoeder
van Ans Dingemanse-Dieleman die nog steeds in
Westkapelle woont en die zich met haar stichting
VerBEELDing Charley Toorop flink ingespannen heeft
om het beeld te realiseren. Ze herinnert zich nog de
ernstig en streng kijkende kunstenaar met haar witte
schildersjas, een baret op het hoofd en lopend met
een stok. Op het laatst van haar leven kon Toorop niet
meer goed praten door de beroertes die haar hadden
getroffen. Charley Toorop heeft haar zelfs geportret
teerd als meisje van 14 maanden. 'Ansje, voor Wim
Dieleman' staat onder aan de tekening, met de datum
14 juli 1949. Op een van de mooiste schilderijen die
ze in Westkapelle heeft gemaakt is ook de grootmoe
der van Ans Dingemanse te zien. Toorop en zij waren
74 Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3
