tekst Barbara Oomen
In Hulst staat, zo oordeelt het tijdschrift Elsevier, de
beste havo/vwo-opleiding van Nederland: Het Rey-
naertcollege combineert een kleine schaal met oog
voor zowel de prestaties als het welbevinden van leer
lingen. De Ds. Pieter van Dijkeschool, met grote steun
van de gemeenschap in Bruinisse opgericht, voert de
RTL4-lijst van beste basisscholen aan. In weer een
andere ranking, de Keuzegids Hoger Onderwijs, geldt de
HZ University of Applied Sciences als de beste brede
hogeschool van Nederland, vanwege het kleinschalig
onderwijs en de binding tussen docenten en studen
ten. In Goes maakt een bedrijf landelijk furore met de
Pittige Plus Torens, voor excellentieonderwijs op de
basisschool. Het University College Roosevelt, tot slot,
werd door een internationale accreditatiecommissie
bestempeld tot een 'excellente onderwijsomgeving', en
tot een internationaal toonaangevend voorbeeld.
Tegen deze achtergrond omvat dit stuk een plei
dooi voor een systematische inzet vanuit overheid,
maatschappij en bedrijfsleven om Zeeland op de kaart
te zetten als een provincie waar 'wat te leren' valt. In
de voorschoolse opvang, in het funderend onderwijs,
in het hoger en beroepsonderwijs of tijdens een denk-
vakantie. Geen betere investering in een bloeiende
Zeeuwse toekomst dan aandacht voor excellent onder
wijs, zo is het uitgangspunt.
Het verzoek voor een visie op onderwij sexcellen-
tie in het Zeeland van nu en van de toekomst kwam
van de Maatschappij voor Nijverheid en Handel, die
hiermee bij wil dragen aan Zeeuwse ontwikkeling. Dit
past, zo beschrijf ik hieronder, in een lange traditie
van maatschappelijke betrokkenheid bij het onderwijs
maar ook helemaal in de huidige tijdgeest van de par
ticipatiemaatschappij. De vraag is wel wat precies te
verstaan onder onderwij sexcellentie en welke aspecten
in het bijzonder te benadrukken. Ook rijst de vraag
waarom onderwij sexcellentie nu juist in Zeeland
aandacht zou moeten krijgen. Tot slot past natuurlijk
aandacht voor de vraag hoe deze Zeeuwse ambities
praktisch vorm te geven.
Excellent onderwijs: een zaak van iedereen
Het is niet verbazingwekkend dat juist de Maatschap
pij de aanzet geeft tot discussie over onderwij sexcel
lentie in Zeeland. Al in de achttiende en negentiende
eeuw speelden de Zeeuwse maatschappelijke genoot
schappen een belangrijke rol in discussies over het
onderwijs, en onderwijsverbetering. Zo richtten de
Teekenacademie en de Zeeuwse afdeling van de Maat
schappij tot Nut van 't Algemeen en de Maatschappij
ter Bevordering van Nijverheid samen een Industrie
school op in Middelburg. Het Zeeuwsch Genootschap
der Wetenschappen schreef in 1778 een prijsvraag uit
over de vraag welke verbetering de openbare scholen
nodig hadden 'ter meerdere beschaving onzer natie'
(Brusse:256).
In reactie op dit type publicaties werd in 1784 een
Maatschappij tot Nut van 't Algemeen opgericht, met
als doel 'de verspreiding van nuttige kundigheden en
wetenschappen, gecombineerd met godsvrucht en
goede zeden onder de gewone burger' (Lenders^).
Na de oprichting van 't Nut in Middelburg, in 1793,
volgden begin negentiende eeuw schoolboeken die
scholieren zelf moesten leren denken, in plaats van
enkel informatie leren stampen. Ook richtte 't Nut
een fonds op waarmee arme kinderen naar school
konden, en stichtte het bibliotheken. In wat Lenders
kenschetste als 'een ongekend hoogtepunt in de
geschiedenis van het particulier initiatief' speelde 't
Nut een rol in de oprichting van bewaarscholen, lage-
7 Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3
