De rede van Arnemuiden in 1550, door Daniël van Queeborn (1590).
vergroting van details van schilderijen 'met uitleg'
is een prettige bijzonderheid van dit ondanks zijn
slappe omslag aantrekkelijk vormgegeven boek. Ook
Zeeuwse havens en redes komen mooi in beeld. Zo
kan de lezer behalve van scènes uit het overbekende
Panorama van Walcheren door Antoon van Wijngaerde
(ca. 1550) genieten van de integrale en enkele detail
weergaven van 'De rede van Arnemuiden in 1550'
door Daniël van Queeborn (1590). Als u tenminste
het Historisch Museum Arnemuiden nog niet hebt
bezocht, want daar bevindt zich het origineel.
Het militaire raadsel van de Republiek
Petra Groen (red.), De Tachtigjarige Oorlog. Van
opstand naar geregelde oorlog, 1568-1648. Militaire
geschiedenis van Nederland (I). Amsterdam: Boom,
2013. ISBN 978 94 6105 475 3, 39,90.
Een mooie combinatie met het voorgaande boek - en
nog mooier uitgegeven - vormt De Tachtigjarige Oor
log. Van opstand naar geregelde oorlog, 1568-1648, een
uitgave onder de paraplu van het Nederlands Instituut
voor Militaire Historie, een zelfstandig wetenschap
pelijk onderzoeks- en documentatiecentrum binnen de
Nederlandse Defensie Academie (NLDA). Het boek en
de serie 'Militaire geschiedenis van Nederland' waartoe
het behoort zijn de vrucht van een onderzoeksprogram
ma van de NLDA. Redactrice Petra Groen en coauteur
Adri van Vliet zijn verbonden aan dit Instituut, Louis
Sicking aan de Universiteit Leiden en de andere coau
teurs Olaf van Nimwegen en Ronald Prud'homme van
Reine werken als zelfstandig onderzoeker.
De Tachtigjarige Oorlog behandelt het militaire
'raadsel' van de jonge Republiek der Verenigde
Nederlanden. Toen omstreeks 1568 in de Neder
landse gewesten de Opstand uitbrak was nog niet te
voorzien dat deze uitmondde in de scheuring van de
Nederlanden, waarvan alleen de noordelijke gewesten
zich militair staande wisten te houden en een onaf
hankelijke Republiek zouden vormen. Deze militaire
geschiedenis van de geboorte van de Nederlandse
staat vormt het eerste deel van de genoemde zesde
lige serie; de volgende behandelen respectievelijk de
perioden 1648-1813 (Krijgsmacht en handelsgeest. Om
het machtsevenwicht in Europa1814-1949 (De ver
dediging van Nederland. Een kleine krijgsmacht tussen
grote mogendheden), 1949-2017 (In geallieerd verband.
Koude Oorlog en wereldwijde inzet), 1595-1814 (Oorlogen
overzee. Militair optreden door compagnie en staat buiten
Europa) en 1814-2010 (Krijgsmacht en kolonie. Opkomst
en ondergang van een koloniale mogendheid). Deel 1 is
weer onderverdeeld in twee afdelingen: tot en vanaf
1588, het officiële stichtingsjaar van de Republiek,
na afzwering van koning Eilips II in 1581: 'Door een
veranderende internationaal-politieke constellatie, de
krachtige politieke leiding van Johan van Oldenbarne-
velt en de prestaties van het Staatse leger en de Staat
se vloot kon de Republiek het volgende decennium
echter bewijzen een levensvatbare soevereine staat te
zijn' (pag. 122).
Het huidige Zeeuws-Vlaanderen was gedurende
de hele oorlog strijdtoneel en kreeg na de militaire
inundaties van eind zestiende eeuw zelfs een heel
nieuw aanzien. Dat voor dit letterlijk eigenaardige
Staats-Vlaanderen in het register wordt doorverwe
zen naar 'Vlaanderen' is wel een minpuntje in dit
magistraal ogende werk, waarin ook nuttige dingen
worden gezegd over de term Opstand versus Tachtig
jarige Oorlog (pag. n-12). Sinds de tweede helft van de
twintigste eeuw kwam - vooral in het Noorden - de
term 'Opstand' in zwang voor de hele periode. Dit
boek reserveert de term Opstand voor de eerste fase,
die werkelijk een opstand was; in de jaren tachtig en
negentig van de zestiende eeuw ging deze 'geleidelijk
over in een strijd tussen staten: de opstandige provin
cies verenigd in de Unie van Utrecht (1579) tegen de
80 Zeeuws Tijdschrift 2014 2-3