Het slavenverblijf in Kasteel Elmina in Ghana. Foto: Kurt Dundy, wiki commons
Ze hadden geen militaire macht om de Afrikaanse
volken hun wil op te leggen.
Als je dit beeld voor ogen houdt, hoe reëel is het
dan te denken dat de Europeanen de gang van zaken
bepaalden in het achterland, een continent met mil
joenen mensen? Hoe reëel is het te denken dat zij de
handel onder controle hadden? Dat hadden ze niet.
De Afrikanen zelf - de koningen en koopmannen -
hadden volledige controle over de handel, tot het
moment dat die de kust bereikte. Dat was zo bij de
handel in goud - de Europeanen wisten eeuwenlang
geen controle te krijgen over de vindplaatsen daarvan,
ze wisten vaak niet eens waar de goudmijnen zich
bevonden, ook al lagen die maar enkele tientallen kilo
meters uit de kust. En dat was ook zo bij de handel in
lijfeigenen die vanuit het binnenland vaak in kleine
groepjes, maar later ook in grotere karavanen werden
aangeleverd. Afrikaanse handelaren bepaalden hoe
de slavenstroom verliep tot het moment dat de slaven
werden overgedragen bij de forten en kastelen aan
de kust, veilige bastions die de Europeanen zelden
verlieten.
Het Afrikaanse perspectief
Een van de historici van wiens werk ik dankbaar
gebruik heb gemaakt, is de Amerikaan John Thorn
ton. Hij is een Afrikanist. Hij bekijkt deze geschiede
nis niet door Europese ogen. Hij draait het om. Hij
bekijkt de zaken vanuit Afrikaans perspectief. Zijn
centrale boodschap is: neem de Afrikanen en hun rol
in hun eigen geschiedenis eens serieus. Zij waren
geen arme, willoze, onmachtige mensen in de handen
van technologisch en economisch superieure Europe
anen. Zij waren geen junior partners. Zij waren gelij
ken in hun relatie met de Europeanen.
Slavernij en slavenhandel waren Afrikaanse
gebruiken die al lange tijd op grote schaal voorkwa
men. Slaven in Afrika verrichtten alle mogelijke
soorten werk. Ze bewerkten het land, jaagden, deden
dienst als soldaten in het leger van de koning, en
zochten naar goud. Ze werden beschouwd en behan
deld als 'ondergeschikte familieleden' of 'permanente
kinderen'. Slaven hadden in Afrika vaak veel bewe
gingsvrijheid maar ze waren en bleven lijfeigenen.
Eigenaren konden naar goeddunken over een slaaf
43 Zeeuws Tijdschrift 2014 4-3
