OVER EXCELLENTIE IN HET ONDERWIJS
tekst Hans P. M. Adriaansens
Frequent gebruik van 'excellentie' markeert de groei
ende aandacht voor kwaliteit van het hoger onderwijs.
Honors programs, university colleges zijn anno 2014
niet meer weg te denken. Universitaire onderwijs
kwaliteit is - voor het eerste sinds de massificatie
van de instroom - een issue geworden. Maar ook in
het voortgezet en het primair onderwijs is excellentie
een thema. Het veelvuldig gebruik van de term heeft
echter ook een inflatoir effect. Een 'onsje meer' heet
tegenwoordig al vlug 'excellent'. Uitkijken dus!
Maar het is evengoed niet niks dat er nu ook in
ons land over excelleren mag worden gesproken.
'Verschil maken', 'ertoe doen' is weer in. In 2008 gaf
de toenmalige minister van Onderwijs 45 miljoen
aan de Sirius-organisatie om daarmee excellentie
in het hoger onderwijs te bevorderen. Dat was een
snelle bekering, want kort daarvoor had hij als Volks
krant- columnist het eerste university college nog een
'crèche voor rijkeluiskinderen' genoemd. Het geeft
hoop dat ook zijn meest recente faux pas, de onder
brenging van Zeeland bij Zuid-Holland, het niet zal
halen.
Terug naar excellentie. Op dit moment zijn er
twee opvattingen van excellentie. Er is de opvatting
waarin de excellente school centraal staat, dat wil zeg
gen: de instelling die zo moet zijn georganiseerd dat
studenten en docenten het onderste uit de kan kun
nen halen, onafhankelijk van de diepte van die kan.
Daarnaast is er de opvatting waarin de excellente stu
dent/docent onder de aandacht wordt gebracht omdat
die dat in het onderwijs niet voldoende krijgt. Beide
opvattingen zie je in de politieke discussie langsko
men; aanvankelijk was het vooral de tweede en waren
instellingen op zoek naar getalenteerde en gemoti
veerde leerlingen of studenten, zonder dat er veel aan
de interne organisatie van de instelling werd gedaan.
Maar gelukkig komt nu ook de eerste en meer oor
spronkelijke opvatting steeds beter voor het voetlicht
en daarmee de gedachte dat een school zo moet zijn
georganiseerd dat een leerling of student eigenlijk
niet veel anders kan dan excelleren.
Het onderste uit de kan
Ook in Sirius, de organisatie die excellentie in het
hoger onderwijs wil bevorderen, spelen die twee
opvattingen een rol. De bevordering van (aparte)
honors programs en university colleges strekt ertoe om
hogescholen en universiteiten uiteindelijk in hun
geheel excellent te maken. Sirius is daarmee een spin
off organisatie die de university colleges vooral als
breekijzer benut. Daartoe worden conferenties geor
ganiseerd, onder meer over undergraduate research,
worden ronde tafels gehouden waar best practices wor
den uitgewisseld, is er een auditcommissie die als een
critical friend instellingen helpt bij het opzetten van
honors programs enzovoort, enzovoort. Al die Sirius-
activiteiten hebben de afgelopen jaren een uitstraling
gehad naar de hele onderwij sketen. Want ook in het
voortgezet onderwijs, in het middelbaar beroepson
derwijs en zelfs in het primaire onderwijs groeit een
praktijk waarbij het onderste uit de kan mag worden
gehaald.
52 Zeeuws Tijdschrift 2014 4-5
