Eind juli werd in het Noord-Duitse plaatsje Lemgrabe
op de Lüneburger heide het traditionele vlasfeest
gehouden. Het hele proces van zaaien tot oogsten en
verwerken kon er worden gevolgd, begeleid door zang
en dans met historische instrumenten van de Middel
eeuwen tot nu.
Negen historische hofsteden en een concert- en
theaterhal in het Duitse Bielefeld vormden op 29
mei 2014 het openingstafereel van de Literatuur- en
Muziekmanifestatie 'Wege durch das Land'. Het
verbindende thema was 'Flachs fein wie Seide'. De
middeleeuwse boerenhoven verborgen achter hun
deel spinnenwielen en weefstoelen. In de negentiende
eeuw stond de omgeving bekend als de producent
van de allerfijnste vlas- en hennepvezels. Met het lin-
nenhandwerk werd Bielefeld tot een koopmansstad,
maar de voortschrijdende industrialisering zou het
ambachtelijke werk letterlijk en figuurlijk zijn bodem
ontnemen. Negen bekende toneelspelers lazen op de
boerderijen stukken tekst uit Wilhelm Meisters Wander-
jahre (1821) van Goethe voor dat zich in soortgelijke
streken afspeelt, een Westfaals Gastmaal wachtte de
toehoorders vervolgens in de theaterhal met aanslui
tend een voordracht en een concert. Het succesvolle
'Wege durch das Land'-feest heeft sinds 2000 jaarlijks
plaats. Zo kunnen andere disciplines bij de vlasfesti
vals een rol spelen.
Maar niet alleen de literatuur en de muziek kunnen in
dit opzicht verrijkend werken, de schilderkunst leent
zich er bij uitstek voor. Zoals in Usselo naast klas
siek schilderslinnen met linoleum, vlas en lijnolieverf
werd gewerkt is één - het ambachtelijke - aspect van
de mogelijkheden; een volgend aspect is de verbeel
ding van het vlas - vlas als onderwerp - en ten slotte
in dit kader vlas als kunst op zich zelf. In Nederland
houdt Christien Meindertsma (Utrecht, 1980) zich
met kunst gebaseerd op natuurlijke materialen bezig.
Zij onderzoekt in haar werk de levensduur van ruwe
materialen en producten en tracht de in het produc
tieproces verdwenen stadia bloot te leggen. In 2009
ontstond The Flax Project in opdracht van Thomas
Eyck, producent van hedendaagse vormgevingspro-
ducten, en het Zuiderzeemuseum. Meindertsma ont
wierp artikelen van vlastouw dat uit speciaal daarvoor
gezaaide en geoogste vlasvezels was geslagen, zoals
de Flax Lamp en Flax Pouf. In 2012-2013 waren de
werken te zien op de tentoonstelling 'Vlas (kavel GZ
59-west)' in het Zeeuws Museum in Middelburg.
Haar Duitse collega Wilhelm Morat (Neustadt,
1954) gebruikt papier. Hij zaait en oogst zijn eigen
vlas- en hennepgewassen, die hij vervolgens in een
zelfgebouwde papiermolen verwerkt tot een vezelbrij
waaraan hij verfpigmenten toevoegt. In het droging
proces laat Morat de natuurwetten opnieuw voor
zich werken; de papiervezels ontwikkelen daarbij
voldoende kracht om tussen de lagen gelegde stuk
ken koperdraad van vorm te doen veranderen en het
geheel zo van een tweedimensionaal tot een driedi
mensionaal object om te vormen. Allerlei materialen
gebruikt de kunstenaar bij zijn scheppingsproces, van
houtdelen en kippengaas tot krantenpapier en papier-
maché. Ook vlechtwerken ontstaan uit de gewassen
in combinatie met draad en papier. Morat ontving dit
jaar de tweejarige Duitse Naturenergie-Förderpreis.
Een recensent vatte zijn werk treffend samen met de
uitdrukking 'Wer Flachs sat, wird Kunst ernten'.
Vlas en hennep zijn terug. Niet alleen de aandacht
voor de innovatieve en duurzame kanten ervan groeit,
ook het ambacht en alle kunstuitingen er omheen
kunnen zich in een toenemende belangstelling van
een breed publiek koesteren.
Christien Meindertsma met haar Flax Lamp. Foto; Roel van Tour
'Flachs fein wie Seide'
Christien Meindertsma en Wilhem Morat
24 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
Wilhelm Morat, Objekt, vlaspapier. Foto: Karl-Heinz Borho
www.christienmeindertsma.com
www.morat-mp-art.com
25 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
