DE FRANSE BESCHIETING VAN
MIDDELBURG OP 17 MEI 1940
Dc EXPLOS
gevelrestant Lange Delft 64
door 'ranse beschieting verwoest
De stofwolken van de bevrijdingscolonnes rondom de
herdenking van de Slag om de Schelde zijn nauwelijks
neergedaald, of de volgende herdenkingen dienen zich
al aan: die van de nationale bevrijding op 5 mei 1945
én de vijfenzeventigjarige herdenking van het 'verge
ten bombardement' van 17 mei 1940 op Middelburg.
Hierover was het afgelopen jaar al het nodige te
doen. Ton Goossens publiceerde zijn boek Gestold Ver
leden (zie het interview in Zeeuws Tijdschrift 63(2013)2,
pp. 45-47), waarin hij nog eens benadrukte dat dit
bombardement geen bombardement in hedendaagse
zin was, maar een stadsbrand volgend op artillerie
beschietingen. Ook toonde Goossens naar zijn vaste
overtuiging met een massa gegevens aan dat het ook
nog eens geen Duitse, maar Franse beschietingen
waren. Nogal geruchtmakend na de grootscheepse
herdenkingen van 2010, en een flinke steen in de
Zeeuwse en Middelburgse vijver. 'Die vijver is behoor
lijk aan het doorrimpelen,' berichtte Ton Goossens in
september. 'Er komt kennelijk een aanvulling op het
gedenkboek van 2010. Ondertussen ben ilc begonnen
om in de aanloop naar de herdenkingen op allerlei
gebied een en ander aan te kaarten. Ilc heb contact
met een documentairemaker die onder meer de
instandhouding van de mythe van het bombardement
zal behandelen.'
Goossens heeft met zijn boek de deur van de
'schuldvraag' toch op een kier weten te krijgen. 'Mid
delburg tussen twee vuren' heette de aflevering van
Andere Tijden (VPRO) op 15 mei van dit jaar. Op het
'bombardement' werd teruggekeken op een wijze van
'vlees, noch vis'. Men monteerde zelfs beelden van
aanvliegende bommenwerpers in de documentaire
(daarvan was in Middelburg geen sprake), terwijl de
schuldvraag zeer voorzichtig, bijna tersluiks aan de
orde kwam. Wel was de onwrikbaarheid van de Duitse
schuld verdwenen.
Historici Tobias van Gent en Peter Sijnke infor
meerden de kijker over de gebeurtenissen van 17 mei,
ooggetuigen vulden de verhalen aan met eigen bele
vingen. In de laatste minuten kwam Ton Goossens in
beeld, die verkondigde dat de Fransen de binnenstad
hadden beschoten om hun terugtocht te dekken (Van
Gent daarentegen noemde expliciet de Duitsers). Eén
van de ooggetuigen vertelde aanvullend dat hij Franse
kanonnen had gezien, die op Middelburg waren
gericht. Goossens: 'Daarmee kreeg de uitzending
op het laatste moment een verrassende wending en
raakte de schuldvraag discutabel. Presentator Hans
Goedkoop sloot af met de vraag of het eigenlijk wat
uitmaakte, Duitsers of Fransen. De stad lag er niet
minder van in puin.'
Een verklaring van deze voorzichtigheid? 'Het is
emotioneel lastig om door je eigen leant verwoest te
worden,' zegt Goossens. 'Als het gebeurt, dan liever
door een vijand die je daarna ondubbelzinnig kunt
vervloeken. Natuurlijk maakt het wat uit! Zeker als
je slachtoffer bent. Het mag dan gebruikelijk zijn
dat documentairemakers het dilemma aan de kijkers
voorleggen. Anderzijds staat de schuldvraag in de
regio al decennia vast, onder invloed van de tijdgeest
en de bestaande antigevoelens die van generatie op
generatie overgedragen zijn. En bij twijfel bevestigen
de Middelburgse monumenten dat een Duits bombar
dement de binnenstad heeft vernietigd.'
Goossens denkt met gemengde gevoelens terug
aan zijn medewerking aan Andere Tijden. 'In de
documentaire was geen ruimte om de Franse betrok
kenheid te behandelen,' zegt hij. 'Geen woord over
de gevonden Franse blindgangers. Niets over de
toenmalige krantenberichten en de rapporten van
militaire autoriteiten die daarover verslag deden. En
ook voor de mening van de toenmalige burgemeester
en de brandweercommandant was geen interesse. Wel
suggestieve beelden van overvliegende Duitse bom
menwerpers. Een hete brei. Al 74 jaar kijken we weg
van de feiten, zodat de mythe kan blijven bestaan. Een
mythe die al vanaf 1940 sterker is dan de realiteit.' De
Middelburgse vijver zal bij de herdenkingen van mei
2015 zeker niet uitgerimpeld zijn. De verwachtingen
over de wijze waarop de door Goossens aangedragen,
na 75 jaar nog altijd schokkende gegevens in de her
denking zullen worden meegenomen zijn hoogge
spannen. Over de officiële bijeenkomsten in mei 2015
zegt Ton Goossens: 'Ik verwacht niet op een lijstje
met genodigden te staan.'
tekst Jan j. b. Kuipers
50 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
(boven) De verwoeste Markt in Middelburg, 1940. Foto: Zeeuws Archief Historische Topografische Atlas Middelburg.
(linksonder) Gevelfragment (aan de Groenmarkt in Middelburg) van het monument De explosie van Ko de Jonge. Ko de Jonge nam
het bombardement op Middelburg als uitgangspunt. Het monument bestaat uit veertien gevelfragmenten van het verwoest en uit
elkaar gespat achttiende-eeuws patriciërshuis De Dolfijn. Op veertien locaties in de stad is een brokstuk in het straatwerk aange
bracht, waarop een kleine plaquette is bevestigd. De tekst op de plaquette op ieder brokstuk luidt: 'DE EXPLOSIE - 1988, gevelres
tant Lange Delft 64 door Duits bombardement verwoest, 17 mei 1940.'
(rechtsonder) Tekstbordje van het object, volgens de jongste inzichten. Foto: H.M.D. Dekker/G.P. Kuipers.
51 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
