samenstelling Jan J.B. Kuipers met bijdragen van Jaap de Moor, Mario Molegraaf en Jan Just Witkam
2014
Signalementen
Tweede Wereldoorlog eindeloos boeiend
Campveerse Toren
I
Ik heb nog nooit
zo'n mooi bed gehad
of zo'n mooi raam
of wat er achter lag.
En als ik morgen wakker word,
wrijf en kijk ik ogen uit
en zoek ik uit of wat ik zie
is wat ik gisteren zag.
Q
Er was een geel soort ochtendlicht
dat alles opendeed:
ramen, deuren, ogen.
Die laatste toen weer dicht
gedaan, gedacht:
nu droom ik.
Vicky Francken
Veere, 17-18 oktober 2014
2!66U wSC In de Zeeuwse Bibliotheek
vond op 8 november 2014
de uitreiking van de Zeeuw
se Boekenprijs plaats. Er
waren een honderdtal
aanwezigen. Ron Lubbersen interviewde de zes genomineerde
auteurs waarna vier ZBP juryaccolades werden uitgereikt.
Vervolgens werd de PZC Publieksprijs uitgereikt aan Frans
Meijaard, Reggie Corijn en Wilma Valk voor hun Breskens en de
visserij. De Prijs van de Zeeuwse Boekhandel ging naar de jour
nalist Jan van Damme die zich al jaren met recensies en via zijn
weblog 'Zeeland Geboekt' inzet voor het boek in onze provincie.
Het programma werd muzikaal omlijst door Ries de Vuyst en
Gait Klein Kromhof.
In totaal zijn er 110 auteurs bij de ZBP 2014 betrokken.
De 79 publicaties werden ingezonden door 51 uitgeverijen die
ieder tussen 1 tot 5 boeken inzonden. De 79 ingezonden boe
ken vallen dit jaar in 8 categorieën onder te verdelen: (auto)
Biografie (13), Macro Geschiedenis (5), Micro Geschiedenis (13),
Bedrijfs(tak)geschiedenis (7), Fictie Poëzie (19), Jeugdboek (5)
Kunst Human Interest (6), en Overig (n).
De jury van de Zeeuwse Boekenprijs 2014 bestond uit Vicky
Francken, Kathrin Ginsberg, Peter Jansen, Jaap de Moor, Han
Polman (voorzitter) en Paul van der Velde (secretaris).
WINNAAR ZBP 2014 is Geschiedenis van Zeeland. Deel III
1700-1850 van Jeanine Dekker, Paul Brusse en Arno Neele en
uitgegeven door WBooks.
GENOMINEERDEN ZBP 2014 Eva van Beme, Gust Romijn
ontdekkingsreiziger (Dreischor: De Bovenkamer, 2013); Paul Bmsse,
Jeanine Delcker en Arno Neele, Geschiedenis van Zeeland. Deel III
1700-1850 (Zwolle: WBooks, 2013); Herman Koch, Geachte heer
M. (Amsterdam: Ambo/Anthos, 2014); Ruud Paesie, Geschiede
nis van de MCC. Opkomstbloei en ondergang (Zutphen: Walburg
Pers, 2014); Jan Vantoortelboom, Meester Mitraillette (Amsterdam:
Atlas Contact, 2014); Paul Verhuyck, Inmiddels op aarde (Utrecht/
Amsterdam/Antwerpen: De Arbeiderspers, 2014).
JURYACCOLADES ZBP 2014 Beste jeugdboek: Saskia
Maaskant met Kieuw. Best vormgegeven boek: Eva van Berne,
met Gust Romijn ontdekkingsreiziger en met haar natuurlijk ook
de Uitgeverij De Bovenkamer van Romijns weduwe Marianne
Kleijwegt. Beste grensoverschrijdende boek: André Bauwens en
Miranda Haak met hun Bange jaren. Zeeuws-Vlaanderen en de
Eerste Wereldoorlog. Het meest originele boek is Toine Horvers
met Mei. Geluid van vogels bij een duindal op de kop van Schou
wen, een uur voor zonsopkomst en een uur na zonsondergang op 7
mei 2015 (2015).
52 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
Hans Sakkers, Duitse militaire standrechtelijke execu
ties in Zeeland september-december 1944. Soesterberg:
Aspekt, 2013. isbn 9789461532770, 34,95.
Hans Sakkers Hans Houterman, Strijd om Dishoek,
november 1944. Slotfase in de strijd om de Westerschelde.
Soesterberg: Aspekt, 2014. isbn 9789461534415, 29,95.
Mark van den Dries, Noodsein boven Zeeland. De crash
van een Amerikaanse bommenwerper in een Zeeuwse polder.
Soesterberg: Aspekt, 2012. isbn 9789461532152, 19,95.
Henk Postma Wim Vreeke (red.), Fonteinen van
aarde. Het oorlogsdagboek van Jaap Komejan. De strijd om
Walcheren, beleefd vanuit een rolstoel. Vlissingen: Bardboek,
2013. isbn 9789491855009, 12,90 (e-boek€ 6,95).
A. B. J. Goossens, Gestold verleden. 17 mei 1940 Frans
oorlogsgeweld op Middelburg. Middelburg: uitgave in
eigen beheer, 2012. 12,50
War makes rattling good history, but peace is poor rea
ding' merkte de Britse schrijver Thomas Hardy al
meer dan een eeuw geleden op. Dat geldt zeker voor
de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog die ein
deloos blijft boeien, of het nu om het wereldtoneel
gaat of om lokale gebeurtenissen. De vijf hier bespro
ken boeken over oorlogsgebeurtenissen in Zeeland
zijn er een voorbeeld van.
Als het om standrecht gaat, het onderwerp van
Sakkers, zijn er, kort door de bocht, twee mogelijkhe
den. Het betreft snelrecht, gesproken door militaire
rechtbanken, in tijd van oorlog, met betrekking tot
militairen én burgers (voornamelijk mannen), waarbij
de veroordeelden onmiddellijk na het vellen van het
vonnis worden gefusilleerd of opgehangen. De geëxe
cuteerden krijgen een begrafenis in een of andere
vorm. Dit is standrecht in de eigenlijke zin van het
woord. Meer algemeen slaat de term ook op het ter
plekke doodschieten van personen die in oorlogstijd
worden opgepakt als 'terrorist' zonder dat er een pro
ces of militair-rechtelijke procedure, hoe kort ook, aan
te pas komt. De lijken blijven liggen waar de executies
plaatsvonden. Deze werkwijze werd bijvoorbeeld door
kapitein Westerling en zijn ondercommandanten in
Nederlands-Indië toegepast in 1946 en 1947. Toen
de acties al begonnen waren, voerden de juridische
autoriteiten 'noodrecht' in, wat praktisch gesproken
weinig om het lijf had.
Zo traden de Duitsers in Zeeland tijdens de Twee
de Wereldoorlog niet op, uitzonderingen daargelaten.
Zij hielden vast aan een militair-rechtelijke aanpak,
die, zo blijkt uit Sakkers, verrassend goed gerecon
strueerd kan worden. Op 4 september 1944 viel
Antwerpen in geallieerde handen. De Zeeuwse delta
werd frontgebied. De Duitsers trachtten hun greep op
de eilanden uit alle macht te verstevigen. Het leidde
in de maanden die erop volgden tot hevige strijd. De
eerste standrechtelijke executies deden zich voor, van
Duitse militairen en van ambtenaren van Rijkswater
staat in Terneuzen. Sakkers bespreekt vervolgens de
executies bij Valkenisse, executies door toedoen van
de Duitse militaire rechter dr. S. W. Wehdelcing en
de Sicherheitspolizei, de executies op Voorne (niet
in Zeeland, maar wel onder één en hetzelfde Duits
militair districtsbevel) en Schouwen-Duiveland, met
tot slot een stuk over naoorlogse monumenten. Het is
een uitermate boeiend boek.
Dat Sakkers goed historisch onderzoek kan
doen, wisten we al. Hij hoeft zich wat dit betreft
door niemand iets te laten zeggen. Zijn onderzoek
in binnen- en buitenlandse archieven is grondig,
zijn houding tegenover de schriftelijke bronnen en
mondelinge informanten is kritisch, zijn oordeel is
afgewogen. Voorbeeldig. Het is daarom jammer dat
het allemaal zo moeizaam op schrift is gesteld. Dat
begint al met zijn neiging alles wat hij heeft gevonden
in zijn boek op te nemen. Daardoor maakt het boek
een versnipperde en gefragmenteerde indruk, het is
geen geschiedverhaal. Het bestaat uit losse brokken,
gebaseerd op de bronnen die hij heeft aangetroffen,
die soms summier zijn, maar in andere gevallen juist
overvloedig aanwezig. Hij ziet bovendien geen detail
over het hoofd, alles wat hij weet over een persoon,
zijn of haar familie, werk, achtergrond enzovoort,
53 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
