het staat er allemaal in. Dat is echt niet nodig, nee,
het schaadt het boek. Sakkers zou er goed aan doen
in het 'componeren' en schrijven van het boek even
veel inspanning te steken als in het onderzoek. Dat
begint met selecteren, weglaten en schrappen. Vooral
veel weglaten. En herschrijven. De eerste versie van
het boek is af? Mooi zo, dan opnieuw beginnen en
het hele boek herschrijven (en bekorten). En daarbij
steeds de woorden van Hardy in gedachten houden:
geen poor reading, maar rattling good history, dat moet
het worden!
Operaties rond Dishoek
Samen met Houterman schreef Sakkers over de strijd
bij Dishoek in 1944. De lezer veert op: Houterman,
ja, dat is misschien een echte verteller. Maar nee, dat
is hij niet (wel een uitstekend onderzoeker). De beide
auteurs samen staan borg voor gedetailleerdheid
in het kwadraat verheven. Hun onderwerp is intus
sen interessant en belangrijk genoeg. De operaties
rond Dishoek maakten onderdeel uit van de strijd
om de Schelde, waarvan het belang dat van de slag
om Arnhem ('een brug te ver') overstijgt. Zij begin
nen met de aanleg en inrichting van de Nederlandse
kustbatterijen (geen snippertje beton wordt over het
hoofd gezien) en de gebeurtenissen tijdens de eerste
oorlogsjaren. Dan volgen de Duitse bunkeraanleg en
de verdere defensievoorbereidingen van de Walcherse
kust en de aanloop tot de slag. Uitvoerig wordt stilge
staan bij de Duitse marinedoctrine (de Kriegsmarine
was belast met de kustverdediging). Een apart hoofd
stuk gaat over een van de Duitse officieren, Oberleut-
nant Helmuth Lange, van wie de auteurs toevallig
veel afweten. De tweede helft van het boek is gewijd
aan oorlogsverloop van dag tot dag, van 1 tot en met
3 november. Het is een voortreffelijk onderzoek, met
gebruikmaking van veel Duits materiaal. Het laatste
stuk handelt over de dood van enkele Duitse officie
ren, waarover al lang een controverse heerst die overi
gens amper boeit. Toch wil het boek geen echt verhaal
worden, overladen als het is met gegevens. Het leidt
aan de dwangmatige vermelding van alles wat is aan
getroffen, waardoor het lezen ervan - van a tot z - als
een compleet boek moeilijk is. Lezen lijkt hier meer
op grasduinen in de kaartenbakken van de auteurs,
waar overigens veel interessants in zit.
Van den Dries heeft van zijn boek wél een verhaal
weten te maken. Het is een goed geschreven recon
structie van de belevenissen van de bemanning van een
Amerikaanse B-24 bommenwerper die op 18 septem
ber 1944 bij Heinkenszand neerstortte. Twee beman
ningsleden kwamen om, zes belandden in Duitse
krijgsgevangenschap, en twee werden door een lokale
verzetsgroep succesvol uit Duitse handen gehouden.
Van den Dries heeft dit alles goed uitgezocht en daarbij
maximaal gebruikgemaakt van dagboeken, brieven,
ooggetuigenverslagen, en van de mogelijkheden die
het internet tegenwoordig biedt. Hij volgt de barre
tocht van de krijgsgevangenen naar een kamp in Polen,
vooral aan de hand van een verslag van een van hen.
Het boek beschrijft tegelijkertijd de geschiedenis van
de Zeeuwse verzetsgroep die zich om de Amerikaanse
militairen bekommerde. Het verhaal boeit van het
begin tot het eind, maar ook deze auteur maakt het de
lezer niet altijd even gemakkelijk vanwege de hyperge
detailleerdheid van het verhaal. Geen detail blijft ons
bespaard. Dat had wel wat minder gemogen.
Voor alle drie de boeken geldt dat de vele mooie
foto's een extra dimensie aan de tekst toevoegen. De
auteurs zijn door hun uitgever, Aspekt, bepaald niet
goed bediend. De lezer vraagt zich af hoe de uitgever
zijn rol ziet. Zouden de boeken überhaupt gelezen
zijn door een redacteur van de uitgeverij? Ik vermoed
haast van niet, anders zou er wel iets gedaan zijn aan
de overmatige gedetailleerdheid en fragmentatie van
de verhalen.
Beklemmende herinneringen
Lezenswaardig is ook Komejan, geboren in Elle-
woutsdijk in 1918, overleden in 2009 in Canada. Het
gaat om zijn dagboekaantekeningen van 3 september
tot en met 23 november 1944. Het zijn beklem
mende, bij vlagen aangrijpende herinneringen aan de
bombardementen op Walcheren, sober en beeldend
opgetekend door de oud-marineman die Komejan
was. Een ongeluk bij de Marine Luchtvaartdienst had
hem zwaar verwond aan beide benen, zodat hij tij
dens de oorlogsjaren gebonden was aan een rolstoel.
Hij woonde in 1944 met zijn toekomstige vrouw bij
zijn ouders in Mariekerke. Hij begint zijn dagboek in
opgetogen stemming vanwege Dolle Dinsdag, 5 sep
tember, toen het vertrek van de Duitsers op handen
leek. Maar spoedig sloeg de stemming om en begon
nen de geallieerde bombardementen op verschillende
doelen in Walcheren. De bevolking kwam in een helse
situatie terecht en trok van hot naar her om te ont
snappen aan vuur en water. Het dagboek, niet meer
dan 33 bescheiden boekpagina's (pp. 85-118) wordt
voorafgegaan door de herdruk van artikelen die de
journalist Henk Postma in de PZC over deze bewo
gen maanden schreef, gelardeerd met fragmenten uit
verschillende dagboeken, waaronder dat van Komejan.
De lezer ziet een aantal fragmenten van Komejan
dus tweemaal voorbij komen, eerst in het algemene,
historische verhaal, en vervolgens in het eigenlijke
dagboek. Het is een beetje een onhandige formule,
bedoeld om de historische context goed te belichten
alvorens aan het dagboek toe te komen, maar het
werkt uiteindelijk toch positief uit. Het is een bijzon
der fraai boekje.
'Ontstolling' van het verleden
Tot slot Goossens. Hij heeft het bombardement op
Middelburg, 17 mei 1940, opnieuw onder de loep
genomen. Op die dag werd Middelburg getroffen door
een artilleriebeschieting, waarop verschillende bran
den uitbraken die de stad deels in de as legden en die
aan tien burgers het leven kostte. Steeds is beweerd
(niet zonder tegenspraak, overigens) dat het om een
Duits luchtbombardement ging, wat ook op het her
denkingsmonument vermeld staat. Dit is onjuist,
zoals Goossens overtuigend weet aan te tonen. Wat
het ook was, een Duits luchtbombardement was het
in ieder geval niet, het lijkt eerder een Franse artil
leriebeschieting te zijn geweest, zoals Goossens bij
wijze van hypothese - hij is een bescheiden man -
naar voren brengt. In zeven hoofdstukken, bij elkaar
niet meer dan 150 pagina's, weet Goossens een
overtuigend, goed doortimmerd en goed geschreven
verhaal over de beschieting te presenteren. Het is een
succesvolle 'ontstolling' van het verleden geworden.
De tekst van het Middelburgse oorlogsmonument kan
worden aangepast. [Jaap de Moor]
Landingsmonument Westkapelle: een Shermantank en gedenkstenen
Barre tocht
54 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
Ton Goossens
55 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
