Bekokstoofd
Eric-Jan Weterings, Gommert de Kok. Journalist.
Vlissingen: Den Boer/De Ruiter, 2014. isbn
9789079875571, 16,50.
'Ce vieux est formidable!' oordeelde Giovanni Nurchi,
de Sardijnse vriend van Hans Warren, over Gommert
de Kok. Ofwel: 'Die ouwe is me er eentje!' Zo oud
was De Kok overigens niet, het bijbehorende jaartal
is 1976, hij werd toen 52 en stond op het toppunt
van zijn kunnen. Nurchi was onder de indruk van De
Koks talenten als imitator. Blijkbaar kon hij perfect
allerlei bekende personen nadoen. Zoals veel van de
mooiste verhalen staat het niet in de boeken. In dit
geval niet in Eric-Jan Weterings' Gommert de Kok.
Journalist, een biografie die zich geen biografie durft
te noemen.
De auteur laat wel anderen, veelal collega's van
De Kok, verhalen spuien, een bedenkelijke bron
voor een biografie. Hoe betrouwbaar zijn zulke
tientallen jaren oude herinneringen? En verdedigen
de betrokkenen al dan niet bewust eigen belangen?
Meer dan eens spreken de door Weterings opge
voerde getuigen elkaar tegen. De feiten over de
eerste fase van De Koks bestaan zijn schaars, ver
zucht hij. Maar heeft hij wel genoeg moeite gedaan
dergelijke feiten te vergaren? En waar de archieven
goed en gul zijn, de afdeling genealogie, is zijn
werkwijze slordig. Gommert de Koks grootvader,
óók Gommert de Kok geheten, werd in 1854 gebo
ren te Kloetinge, maar de biograaf heeft het over
's-Heer Abtswoude, een plaats die we volgens mij in
Sprookjesland moeten zoeken.
Aanvechtbaar is ook zijn weergave van de verhou
ding tussen PZC-hoofdredacteur De Kok en diens
letterkundige medewerker Hans Warren. Jawel, War
ren heeft in zijn dagboek veel op hem aan te merken.
Maar Weterings verzwijgt dat hij zich ook inspande
om De Kok de Zeeuwse Prijs te bezorgen, wat in 1978
lukte. Voor de voorgangers en de opvolgers van De
Kok bij de PZC was die eer niet weggelegd. Nog veel-
zeggender is dat, terwijl voor hen met het hoofdre
dacteurschap van deze krant hun loopbaan eindigde,
De Kok met succes zijn carrière voortzette bij de
Haagsche Courant.
Interessant in het boek is het relaas over de
oorlogsjaren, toen De Kok gedwongen in Duitsland
werkte. Maar de grootste verdienste van Weterings
is hoe hij De Kok als krantenman en commenta
tor weet te typeren. Met kritiek als: 'langdradige,
wijsneuzerige beschouwingen'. Maar wel met de
toevoeging 'in de ogen van de hedendaagse lezer'.
Die hedendaagse lezer verbaast zich erover wat men
indertijd onder een goede hoofdredacteur verstond.
De Kok meende het belang van Zeeland te moeten
dienen, tenminste het belang zoals de 'Delta Boys'
dat zagen. Achteraf gezien géén gelukkige keuze.
Waar een natuurgebied van wereldklasse had kun
nen liggen en daarmee een economische goudmijn,
zien we dankzij hen een aftandse atoomcentrale en
failliete fabrieken.
In dat kader vermengde hij schaamteloos functies,
kon hij vooringenomen zijn en affaires van vriendjes
uit de krant houden. Een biografie is al te vaak een
lekker warm bad, maar déze biografie over Gommert
de Kok voelt soms als een koude douche. Heel andere
termen dan formidable dringen zich op, termen als
bekokstoofd. [Mario Molegraaf]
Wals met de zeeleeuw
Andreas Oosthoek, Een zandloper in zee.
Woubrugge: Avalon Pers. 15,- (via www.avalonpers.
nl).
Het kan je niet ontgaan op de hoek van de Lange
Delft en de Reigerstraat in Middelburg: een gedicht op
de muur, het gedicht 'Elementen' van Andreas Oost
hoek (geb. 1942). Natuurlijk gaat het over zee, zand
en wind. Er is een wijze conclusie: 'Dat is genoeg,/
praat er verder maar niet meer over.' Die afkeer van
praten heeft ook lastige kanten. Oosthoek schreef een
groot deel van zijn leven gedichten, maar publiceerde
die zelden. En de paar bundels die hij liet uitgeven,
zoals in 1987 De bladen terug, lijken diep verstopt. Dat
ligt aan zijn terughoudendheid als dichter, die geeft de
elementen vrij spel. Dat is jammer, want zo dreigen
een paar van de mooiste Zeeuwse gedichten in ver
getelheid te raken. Ik denk dan bijvoorbeeld aan zijn
'Nehalennia', waardoor je weer heilig in deze oude
godin gaat geloven.
Maar ineens is er hoop, Oosthoek deed een
greep in zijn mappen vol poëzie. Dat leidde tot Een
zandloper in zee, met naar het colofon meldt tussen
1961 en 2013 geschreven werk. De thematiek is al
even gevarieerd als de chronologie, maar de gedich
ten hebben één ding gemeen: een verfijnde toon,
allerminst afwerend, wel vol van de houding praat
er verder maar niet over. De poëzie kreeg precies
de uitvoering die erbij past, onnadrukkelijk raffine
ment. De bundel werd gedrukt door Jan Keijser van
de Avalon Pers, een begrip voor wie een beetje is
ingewijd in het wereldje van de Nederlandse biblio
filie.
Oosthoelcs poëzie gaat opnieuw over de elemen
ten en de seizoenen, over de tijd en het bijbeho
rende gevoel van betrekkelijkheid. Milde (zelf)spot
is nooit ver: 'een tegenvallend lijf/ en altijd wat.'
Het miraculeuze is dat er ondanks de afkeer van
de dichter van iedere vorm van tumult toch wordt
gedanst, bijvoorbeeld een wals met een zeeleeuw:
'Oh! matelot, wals met de zeeleeuw,/ groet de gul
zige anemonen,/ leen het lijf aan de striemende
schorren.' Na Een zandloper in zee, zeg maar een
Kleine Oosthoek, is het wachten op een Grote
Oosthoek, een veel ruimere keuze uit zijn poëzie.
Maar wie het kleine niet eert! [Mario Molegraaf]
De Koran in het Zeeuws vertaald
Zeeuwse knoppe, Arabiese blomme. Een Zeeuwse bloemle
zing uit de Koran. Zeeuwse vertaling: Johan Goossen
Hans de Vos. Middelburg: Drvkkery|Schrijverspodium
2014. 90 pp. Tekeningen door Harold Sarneel. Prijs
12,50, isbn 9789070174989.
De Arlc van Noah in de vorm van een van de Zeeuwse
veren. Herinnert u het zich nog, die machtige op- en
afrijschepen die vroeger Zuid-Beveland en Walcheren
met Zeeuws-Vlaanderen verbonden? Op de tekening
van Harold Sarneel staan geen auto's in het ruim, maar
zien we een olifant kalmpjes het schip binnenwande
len. Dan lezen we fragmenten uit wat op het eerste
gezicht oudtestamentische verhalen lijken, alleen is de
tekst net wat anders. En er is ook een aantal kort-maar-
krachtige gebeden en bezweringen. De teksten zijn in
het Nederlands en het Zeeuws, naast elkaar afgedrukt.
Wat heeft dit allemaal te betekenen?
Johan Goossen en Hans de Vos hadden al eerder
de psalmen en de boeken Prediker en Job naar het
Zeeuws vertaald, drie wijsheidsboeken uit het Oude
Testament. Nu hebben zij, na vele jaren werk, een
ambitieus project voltooid, de eerste Zeeuwse vertaling
van (een keuze uit) de Koran. Op zich is dit een kunst
stuk, omdat zij het Arabisch niet machtig zijn. Wat
inhoud betreft is er niet zoveel verschil tussen de ver
halen in de Koran en het Oude Testament. Ook in de
Koran, om een voorbeeld te noemen, bouwt Noah een
schip dat goede mensen redt van de verdrinkingsdood
die God de rest van de mensheid heeft toegedacht.
56 Zeeuws Tijdschrift 2014 6-7
ARK van NOAM
57 Zeeuws Tijdschrift 2014 J 6-7
