lHet gaat om de band die je met Christus hebt en
Christus met jou. Dat hij je een weg laat zien die
niet eindigt in een doodlopende steeg. Een bood
schap die je hier laat leven, maar ook voorbij de
grenzen van het aardse.'
Dan hoor je: 'als je dit of dat uitgangspunt laat varen,
dan kan je de kerk beter sluiten.'
Jansen stelt daar nog een ander facet tegenover.
Namelijk dat sinds mensen niet meer geloven, de
kerk en haar tradities uit hun leven zijn weggevallen
men 'wel heel gemakkelijk een nieuw systeempje uit
de lucht pakt. Denk aan de populariteit van reïncarna
tie en astrologie. Je ziet dat mensen het christendom
op de vuilnisbelt gooien en tegelijk nieuwe zekerhe
den binnenhalen.'
Contouren van een 'nieuwe' kerk
Na deze theologische exercitie, zoomt het gesprek in
op wat het zoeken naar nieuwe zingeving, de nieuwe
invulling van sacramenten en catechese voor de kerke
lijke professionals concreet betekent. Wat zijn daarbij
de uitdagingen, wat zijn de plannen? Hoe wordt tegen
samenwerking met andere denominaties aangekeken?
Kortom, waar ziet men heil in voor de toekomst?
De Graaf: 'Ik ben met een groepje mensen in de
Zak van Zuid-Beveland bezig die zich niet meer zo
goed in de kerk kunnen vinden. Ze zeggen: "De kerk
spreekt me niet meer zo aan, de diensten op zondag
raken me niet." Maar in de gesprekken die ik voer,
gewoon door de week, thuis bij iemand, merk je dat
ze vol vragen zitten. Is Jezus voor mijn zonden gestor
ven? Of: waarom word ik ziek en een ander niet. In
kleine kring raken we daarover in gesprek en dan
gebeurt er iets. Verder gaan we bijvoorbeeld in op het
boek Wandelen over het water van Carel ter Linden om
te ontdekken dat je de Bijbel ook anders kunt lezen.
Ja, ik denk dat in klein verband met elkaar in gesprek
raken; dat is voor mij de nieuwe kerk.'
Maatschappelijke betrokkenheid en tegelijk de
durf om het verticale te benoemen, zijn voor Vermet
belangrijke aspecten van de 'nieuwe' kerk. 'Ik denk
aan samenwerking met de stadsraad, een cultureel
genootschap, de voedselbank. We moeten ons bezig
houden met datgene waar de samenleving behoefte
aan heeft. Hoe dat er precies uitziet, weet ik nog niet,
maar ik denk dat dit één van de wegen is. Datzelfde
geldt op een ander niveau voor de aandacht voor het
heilige. Vertellen dat er meer is tussen hemel en
aarde. Dat je in gesprekken appelleert aan thema's
als liefde, de zin van het leven. Dat je laat zien dat de
kerk daar met z'n christelijke traditie ook vandaag nog
iets over te zeggen heeft. En, nee, van te voren duide
lijk maken hoe iets in elkaar zit, die tijd is voorbij. In
gesprek blijven, dat heeft zin, dat geeft energie.'
De verbinding tussen het verticale en het horizon
tale voert als een soort leidmotief door de Zeeuwse
toekomstvisies, zonder dat er pasklare antwoorden
worden opgedist. 'Het is pionieren, spannend zeker',
zegt Smeets. 'Wat kan de kerk betekenen voor de
samenleving? Hoe vertalen we bijbelse verhalen, hoe
laten we ze aansluiten bij het dagelijks leven? Daar
over gaan we in gesprek. En nee, dan heb je het niet
over een nieuwe verpakking. Verpakking gooi je weg,
die heeft geen waarde, terwijl die vertaling je niet
onberoerd laat. Je bent als kerk en persoon juist nauw
bij dat proces betrokken. Ik zie trouwens om me heen
hoeveel mensen hier eigenlijk mee bezig zijn. Overal
wordt gezocht naar nieuwe verbanden en zingeving.
Vanuit dat perspectief zeg ik altijd: 'De kerk is geen
instituut, de kerk, dat ben jezelf.'
Jansen benadrukt dat voor hem het horizontale
automatisch voortvloeit uit het verticale. 'Als je de
liefde, het hogere of hoe je het ook noemt waarborgt,
dan gaat dat maatschappelijk uitwerken, dat is mijn
vertrouwen. Om het klassiek theologisch te zeggen:
De geest is overal werkzaam, binnen en buiten de ker
ken. Maar laten we haar uitkleden tot op de kern. Ons
richten op de essentie, het allerdiepste en daar hoort
voor mij ook het universeel menselijke bij. De kerk
zal in welke vorm dan ook, met of zonder gebouwen,
overleven. Mensen zullen namelijk altijd verlangen
14 Zeeuws Tijdschrift 2015 3-4