De Gereformeerde Gemeenten Goes en Mid
delburg Centrum krimpen, terwijl Gereformeerde
Gemeenten in dorpen groeien. Binnen het tijdsbestek
van een jaar of vijftien ging in Waarde de meerderheid
van de bevolking (circa 62 procent in 2012) behoren
tot de Gereformeerde Gemeenten (GG). Behalve in
Waarde groeien de laatste 20 jaar ook de GG in 's Gra
venpolder, Kapelle, Kruiningen, Waarde en Yerseke.
Jawel, allemaal dorpen op Zuid-Beveland. Elders in de
provincie doet dit verschijnsel zich amper voor.
Elders in Nederland zie je wel dat leden van de
GG verhuizen van de stad naar het platteland. Dat
is vooral waarneembaar in steden als Amsterdam,
Den Haag en Rotterdam. In de laatste stad trokken
gemeenteleden vanuit Zuid en het centrum van de
stad naar buitenwijken en randgemeenten als Ridder
kerk, Hendrik Ido Ambacht, Barendrecht en Capelle
aan den IJssel. In die gemeenten valt een groei van
een GG met enkele honderden leden niet zo op, maar
in Zeeland ligt dat anders door de kleinschaligheid.
Waarom groeien de GG in bepaalde dorpen zo
sterk? Een belangrijke factor voor groei is de aan
wezigheid van een reformatorische school. Dit gaat
gepaard met vertrek uit dorpen waar een kleine
gemeente is. Zodoende verdwenen de kleine GG van
Colijnsplaat en Wemeldinge. Nog bestaande gemeen
ten van geringe omvang in dorpen als Sint Philips-
land, Kortgene, Kamperland en Nisse leiden een kwij
nend bestaan.
Er is nog iets dat de groei van de GG in dorpen
verklaart. Deze hoek van de samenleving vormt ver
houdingsgewijs een spaarzaam volkje dat zich niet
zo snel inlaat met geldverslindende uitspattingen.
Zodoende kunnen jongeren uit deze groepen zich wat
gemakkelijker een koophuisje veroorloven.
Behalve de GG behoren ook de Hersteld Hervorm
de Kerk, de Gereformeerde Gemeente in Nederland,
andere kerkverbanden van Oud Gereformeerden en
enkele gemeenten van de Protestantse Kerk in Neder
land (PKN) tot de strenge gereformeerde kerken, ook
aangeduid als bevindelijke kerken. Deze maakten per
2011 ongeveer 9 procent uit van de bevolking, oftewel
een op de elf Zeeuwen. De Provinciale Statenverkie
zing in 2015 leverde de geestverwante SGP 13 procent
van de stemmen op. Dat percentage is groter dan het
aantal bevindelijken in provincie Zeeland. Deze uit
slag is vrijwel geheel toe te schrijven aan de trouwe
opkomst van de achterban bij verkiezingen.
Bij dit soort ontwikkelingen wordt ook vaak het
verdwijnen van protestants-christelijke en openbare
scholen betrokken en wordt verwezen naar de groei
van reformatorische scholen. Het verdwijnen van
niet-reformatorische scholen heeft overigens weinig
te maken met ontwikkelingen binnen de reformatori
sche zuil, maar veel meer met het lage geboortecijfer
bij andere groepen binnen de samenleving.
Intussen blijft het wel zo dat het zelfgekozen
isolement van veel mensen uit de bevindelijke hoek
ongunstig is voor het sociaal-culturele leven binnen
dorpen. En dan wordt het extra moeilijk om de oran
jevereniging, de voetbalvereniging en het culturele
aanbod overeind te houden. Dan blijkt dat het ook in
sommige stadswijken, bijvoorbeeld in Middelburg,
niet meer mogelijk is een eigen wijkvereniging over
eind te houden omdat er niemand meer te vinden is
die in het bestuur wil zitten. Ook voor sportverenigin
gen zijn moeilijk vrijwilligers te vinden. En dat heeft
weinig tot niets te maken met mijdingsgedrag binnen
de reformatorische gezindte.
Toch zijn ook binnen de Gereformeerde Gemeen
ten en aanverwante kerkgemeenschappen krimp-
scheurtjes zichtbaar. Dat de meeste kerken in deze
hoek nog lichte groei vertoonden in de afgelopen
decennia is vooral terug te voeren op hoge geboortecij
fers. Die camoufleren de gestage uitstroom van vooral
jonge kerkleden. Daarvoor hoef je de kerkbladen van
de GG maar te volgen (berichten over mutaties in
ledenbestand).
Decennialang ging tweederde van de uitstroom
van de GG over naar de Nederlandse Hervormde Kerk
(later PKN). Deze leden vonden dan vaak onderdak bij
de Gereformeerde Bond binnen de NHK/PKN. PKN-
gemeente De Ontmoeting in Middelburg en gemeen
te De Levensbron in Goes groeiden hierdoor enorm,
om maar enkele voorbeelden te noemen. Sinds het
begin van de 21e eeuw stappen uitgetreden leden
steeds vaker niet meer over naar een ander kerkver
band. Het is een kwestie van tijd of ook de GG en
aanverwante groeperingen zullen krimp vertonen.
Dan zullen de verhoudingen binnen refo-dorpen zich
opnieuw wijzigen.
Willem Staat is PZC-redacteur. Op zijn weblog Monnikenwerk
http://monnikenwerk.pzc.wegenerwordpress.nl besteedt hij
aandacht aan alle levensbeschouwelijke stromingen in Zeeland
Deze (door de redactie geactualiseerde) bijdrage verscheen eer
der op zijn uitgelezen weblog.
29 Zeeuws Tijdschrift 2015 3-4
