EEN ROOMKOEK IN AXEL
tekst Frits de Coninck
Van het katholieke geloof uit mijn kindertijd in Axel
herinner ik me toch vooral de beperkingen die ons
van protestantse zijde werden opgelegd. Het was een
geloof in verdrukking. De belijders van de reformatie
konden zich sterk wanen, ze hadden de meerderheid
in de gemeenteraad en dat moesten wij, roomsen,
weten. We werden uitgemaakt voor roomkoeken,
zoals puddingbroodjes in het Axels heten. De 'erf
vijanden' maakten gebruik van hun macht om het
de roomsen onder meer te verbieden processies te
lopen en beelden te vereren in het publieke domein.
Heel erg hebben we daar ook weer niet onder gele
den. Daarvoor waren we inderdaad te blijmoedig en
gemakkelijk in religieuze zaken, zoals de protestan
ten toch enigszins zwartgallig over ons oordeelden.
Als we in processie achter de pastoor in vol ornaat
wilden lopen, restte ons het kerkhof. De straat was
verboden. Het kerkhof lag naast de kerk en was katho
lieke grond. Omdat ze mijn vader zo gek niet kreeg,
werd ik door mijn moeder altijd meegenomen ter
processie. Ik was nog kind genoeg om het feeëriek te
vinden: een brandende kaars in de hand en onderwijl
katholieke hymnen zingen, in monotone herhaling.
Het meest spannende was het lezen van de namen op
de oude graven. Ik kende ze na een paar processies
van buiten. De plattegrond van de dood heeft zich zo
in mijn herinnering genesteld.
Eens per jaar kwam de grot van Lourdes op
bezoek. Een auto met aanhangwagentje bracht de
replica tot bij de kerk om de devotie te voeden. Als
het echte Lourdes te ver weg en te exotisch was om
op bedevaart te gaan, dan kwam de grot wel naar de
gelovigen toe. Een Axelse variant op het verhaal van
Mohammed en de berg. Echte wonderen heeft het
voor zover ik weet in Axel niet opgeleverd, de illusie
van het wonder van Lourdes was al voldoende. De
ex voto's die ook in het nagemaakte grotje hingen,
herinnerden aan het zegenrijke werk van het geloof.
Onverklaarbare wonderen die de echte gelovigen heil
brachten, en niet in het verre hiernamaals maar nu
ook eens hier. Je moest het maar geloven.
Op Zuiddorpe was ook een grot van Lourdes nage
bouwd, blijvend. Maar voor wie de paar kilometer
vanuit Axel te ver weg was, kwam de mobiele grot
naar Axel. Het katholieke geloof en het gemak gingen
hand in hand. Daar hadden de protestanten dan ook
wel weer gelijk in.
Beelden hadden we natuurlijk wel in de kerk. Een
katholieke kerk zonder beelden en schilderingen?
Dat is ondenkbaar, nog steeds. Gelovigen moeten iets
te kijken hebben. Met kerstmis stond er een stal en
een echte kribbe met een grote gipsen beeldengroep,
inclusief een brave aartsengel die deemoedig knikte
als je een munt wierp in de gleuf die tussen de vleu
gels was aangebracht. Voor mij en mijn neefjes was
het een soort kermisattractie. Hoe we aan het geld
kwamen om hem (of was het toch 'haar'?) aan het
knikken te krijgen? Wachten tot na de mis de kerk
gangers waren vertrokken en dan meteen weer de
kerk in om de munten van de vloer op te rapen. De
onhandig dikke vingers van de boeren waren beter
gewend de paarden te mennen of de mest te kruien
dan een muntstuk uit hun welgevulde beurs te halen
als de collecte langs kwam of het plaatsengeld betaald
moest worden. Er viel nogal eens wat op de houten
kerkvloer. Het geluid verstoorde de gewijde sfeer. De
eigenaar van het geld liet het wel uit zijn boerenkop
om de vloer af te tasten. Beter het verlies voor lief
30 Zeeuws Tijdschrift 2013 3-4
