De architectuur van Vlissingen
Dat Vlissingen geen monumentenstad zou zijn, werd tijdens dit symposium
gelogenstraft. Bouwhistoricus Ronald den Broeder nam zijn toehoorders mee op
een tocht door het centrum van Vlissingen en benoemde de rijke variëteit aan
monumentale panden die de stad rijk is. Architect Johan de Koning verhaalde
voornamelijk over de naoorlogse architectuur van de wederopbouw. Voormalig
Rijksbouwmeester Wytze Patijn, betoogde dat de Vlissingse boulevard zonder
enige twijfel de mooiste boulevard van Nederland is en stond en passant stil bij
een aantal andere architectonische hoogtepunten in de Scheldestad.
tekst Joep Bremmers
'Hoe kan ik 700 jaar Vlissingse bouwgeschiedenis
in 40 minuten proppen?', vroeg Ronald den Broeder
zich hardop af aan het begin van zijn inleiding. Toch
slaagde Den Broeder er wonderwel in, had hooguit
een paar minuten langer nodig dan de bedoeling
was, maar wist het publiek van het begin tot het einde
te boeien. Den Broeder is bouwhistoricus en oud
gemeenteraadslid en weet als geen ander waar de pa
reltjes op het gebied van architectuur in het Vlissings
straatbeeld zijn te vinden. Vlissingen heeft de naam
een 'sloopstad' te zijn, een zienswijze die niet te ont
kennen valt. Toch herbergt de Vlissingse binnenstad
enorm veel fraais op bouwkundig gebied - je moet
het alleen wél zien...
Van de Brabantse gotiek tot classicisme
Den Broeder vertelt over de Vlissingse bouwgeschie
denis in chronologische volgorde, te beginnen met de
Brabantse gotiek - grofweg van 1300 tot 1500. De Sint
Jacobskerk is daar een sprekend voorbeeld van, hoe
wel, waarschuwt Den Broeder: 'Het gebouw is zo vaak
gerenoveerd en gerestaureerd dat zo'n kerk zo lang
zamerhand een replica van zichzelf wordt'. Dat geldt
eveneens voor de Gevangentoren op de boulevard. Het
gebouw stamt uit de vijftiende eeuw, maakte aanvan
kelijk deel uit van de Westpoort en is na de Tweede
Wereldoorlog vrij ingrijpend gerestaureerd. Zo is de
hele tweede verdieping, de omloop en de kap eigenlijk
nieuw. Als derde voorbeeld van de Brabantse gotiek
38 Zeeuws Tijdschrift 2016 1
noemt Den Broeder het voormalig rechtsgebouw en
stadhuis, Bellamypark 35 en 37, beiden daterend van
rond 1500. De voorgevel van het stadhuis is tegenwoor
dig de zijgevel van het pand.
Het huis De Pauw aan de Beursstraat 41 is voor
zien van een gotisch poortje. Net als veel andere mo
numentale panden is dit huis gebouwd uit zandsteen
en is de gevel later voorzien van een pleisterlaag
waardoor veel interessante details niet meer zichtbaar
zijn. Den Broeder legt uit dat de pleisterlaag niet meer
kan worden verwijderd vanwege de kwetsbaarheid.
Bellamypark 11 is uitgevoerd met een zijgevel van
hout, een detail dat tevoorschijn kwam tijdens de res
tauratie en toen weer zo is uitgevoerd. In de zeventien
de eeuw zijn veel oorspronkelijk houten (middeleeuw
se) gevels verdwenen uit het Vlissingse straatbeeld.
Uitgebreid wordt stilgestaan bij het Lampsinshuis
aan de Nieuwendijk. Het waren oorspronkelijk twee
bestaande huizen die ingrijpend zijn verbouwd en
van de monumentale nieuwe voorgevel voorzien
De architect is nog altijd niet bekend, alhoewel
er wordt gefluisterd dat Constantijn Huygens
voor het ontwerp heeft getekend maar de ar
chieven hebben dit nog niet prijsgegeven.
Uit de periode van de Franse barok zijn een aantal
sprekende voorbeelden bewaard gebleven. Er werd in
die periode minder nieuwbouw gepleegd, bestaande
panden werden grondig gemoderniseerd en veelal
rijkelijk voorzien van ornamenten. Den Broeder noemt
in dit verband het Mauritshuis aan de Hendrikstraat 12
met een gevel in Lodewijk xiv stijl. Dezelfde stijl is te
herkennen aan het mooi gerestaureerde Edenburgh aan
het Bellamypark 5. Uiteraard ontbreekt het Beelden
huis aan de Prins Hendrikstraat 25 niet. Het pand
stond oorspronkelijk aan de Dokkade en werd na uit
breidingen van de scheepswerf gesloopt en in de Prins
Hendrikstraat herbouwd. Het ontwerp van de monu
mentale voorgevel is van de Antwerpse beeldhouwer
Jan Pieter van Bauerscheit de jonge (1699-1768)
en stamt uit 1730. Van Bauerscheit heeft meer gebouwd
in Vlissingen, hij tekende ook voor het Van Dishoeck-
huis, geïnspireerd op de stadspaleizen die hij in
Wenen zag. Het Van Dishoeckhuis is gebouwd in
1733 en raakte in de periode 1966-1986 in verval
en na jarenlang getouwtrek werd het uiteindelijk
in 1986 afgebroken. Nog altijd een spijtige aan
gelegenheid meent Den Broeder. En wie
vindt dat niet?
H. Benoist, Gezicht op de Gevangentoren, met op de achtergrond Boulevard Evertsen,
aquarel. 1991, 40 x 50 cm. Historisch Topografische Atlas, Gemeentearchief Vlissingen.
39 Zeeuws Tijdschrift 2016 1
