Jimmie Durham The Center of the World 1995
Het is interessant om, zo veel jaar later, de kritieken
nog eens te lezen die in de loop van de jaren ge
schreven zijn over het werk van Jimmie Durham, en
opmerkelijk. Of het nou om de installatie The Center
of the World gaat die in 1995 in De Vleeshal te zien
was, de tentoonstelling in het gem in Den Haag en
in tal van galeries of om zijn grote overzicht in het
m hka in Antwerpen in 2012: elke criticus begint met
het beschrijven van de vele losse objecten en teksten
en verwondert zich over de onvermijdelijkheid en de
traagheid waarmee al die afzonderlijke beelden één
geheel worden. En vooral over het feit dat zich uitein
delijk een betekenis ontvouwt die verder gaat dan wat
er letterlijk te zien is. Dat zou je het wereldbeeld van
Jimmie Durham kunnen noemen. Ongrijpbaar en
toch manifest aanwezig.
tekst Frits de Coninck
The Center of the World was in zekere zin onzicht
baar in de Vleeshal, althans aanvankelijk. Durham
had tal van ingrepen verricht en her en der in die grote
ruimte dingen neergezet. Maar wat zich het eerst
aandiende, was die prachtige vroeg zestiende-eeuwse
ruimte. Dominant als altijd. En het was alsof Durham
daar eerst aandacht voor vroeg, voordat de kijker zijn
ingrepen ontdekte. Op de tegelvloer lagen wat plank
jes, achterin de ruimte stond een televisietoestel, op
een krukje stond een bakelieten telefoonapparaat dat
door de gemeente Middelburg was afgedankt, tegen
de wand een lange stok, elders een schakeling van
ruggenwervels, waarschijnlijk van honden, een beu-
gelslot en een pijp en her en der stopcontacten. Nog
minder opvallend waren de vele draden die over de
muren gespannen waren maar die wel de verbinding
vormden tussen al die objecten. En met die ruimte van
de Vleeshal!
Alles staat in deze installatie met elkaar in ver
binding, alles communiceert. Zichtbaar en vooral
onzichtbaar. Alles staat met alles in verband, in het
wereldbeeld van Jimmie Durham. Dan krijgt zo'n tele
foontoestel en daarmee ook de draden ineens een heel
andere betekenis. Alsof in deze installatie de muren
spreken, alsof de buitenwereld meeluistert.
En wat de boodschap is die Durham met deze
metaforische installatie oproept? Het begin van een
antwoord staat op een briefje dat onderdeel is van het
werk en dat hij het liefst heel terloops ergens in de
ruimte opprikt 'Please understand that, in spite of
all appearances, I am not your enemy. It is my duty to
find out the truth, and I will. I hope it causes as little
trouble as possible.'
The truth waar hij het over heeft is, in zijn geval,
een ideologie van botsende en schurende krachten. Hij
is geboren als een Cherokee-indiaan die tegelijk ook
Amerikaans staatsburger is, maar in Amerika wordt
een indiaan liever doodgezwegennog altijdterwijl
hij in Europa juist weer als een knuffel-indiaan wordt
beschouwd. Een zelfde ambiguïteit zien we in zijn
werk. Het kleine, het alledaagse doet er voor hem toe,
maar kunst wordt het als hij het deel uit laat maken
van zijn wereldbeeld. Dat is waar zijn werk over gaat,
over verbindingen. Vaak in zijn carrière zijn dingen
van hem benoemd als 'indiaans' waarmee ze een
etnische connotatie kregen. Het liefst wil hij die be
noeming ontregelen, omdat niks typisch dit of dat is.
Net zo goed als hij het moderne kunstbegrip onderuit
wil halen dat nog altijd zo sterk wordt bepaald door wat
daarover in de westerse cultuur gedacht wordt.
Jimmie Durham is een atypische kunstenaar.
Hij is dichter, schrijver, beeldend kunstenaar, activist.
Niets valt bij hem in een eenduidig hokje te plaatsen.
Alles hangt met alles samen, althans voor wie kijken
en denken wil. De toeschouwer staat in het middel
punt. Zoals in de installatie The Center of the World
die in 1995 meteen voor de collectie is aangekocht.
18 Zeeuws Tijdschrift 2016 3
19 Zeeuws Tijdschrift 2016 3
