Pipilotti Rist Grossmut begatte mich 1995
tekst Frits de Coninck
De video-installatie Grossmut begatte mich is het eerste
werk van de Zwitserse Pipilotti Rist (1962) dat aange
kocht werd voor een Nederlandse collectie. Videokunst
was toen nog niet zo vanzelfsprekend maar videobeel
den in zo'n theatrale setting als Pipilotti Rist realiseer
de, was erg nieuw in die dagen.
Grossmut begatte mich (letterlijk vertaald: Edelmoe
digheid verenigt zich met mij) was een eerste versie
van het videowerk Sip my Ocean. De productie was
kennelijk een langdurend proces dat tussen 1994 en
1996 plaats vond. SBKM/Vleeshal kocht het werk in
1995. Merkwaardig is het dat het officiële certificaat
als datum van aankoop 1 januari 1996 vermeld, maar
dit terzijde. De video was in Nederland al te zien
geweest, in 1995, in de tentoonstelling Wild Walls in
het Amsterdamse Stedelijk Museum. Samensteller van
Wild Walls was Stedelijk-Museumconservator Leontine
Coeleweij die ook lid was van de aankoopcommissie
voor de collectie SBKM/Vleeshal. Niet lang na de aan
koop brak Pipilotti Rist definitief door. Op de Biënnale
van Venetië werd ze gelauwerd als aanstormend talent.
Maar toen had de collectie SBKM/Vleeshal haar werk
al. Zo kun je dus een goede kunstcollectie opbouwen,
met oog voor kwaliteit en doortastendheid, ook al is het
budget relatief klein. Dat het werk van Pipilotti Rist nu
op de kunstmarkt een veelvoud waard is van waar het
ooit voor is gekocht, is een prettige bijkomstigheid die
de visie van toen alleen maar bevestigt.
Grossmutt begatte mich werd pas voor het eerst in
2000 in de Vleeshal getoond. Nieuw in het werk van
Rist was dat ze gebruik maakte van projectie direct in
de ruimte. De Vleeshal werd daardoor zelf één groot
projectiescherm. Het beeld vermengde zich volledig
met de architectuur. De veel bezongen gotische ruimte
van de Vleeshal met zijn bogen, beelden en nissen
werd zo meegenomen in de fictie van de onderwater
wereld die je in de video aan je voorbij ziet trekken.
Een betoverende, schilderachtige wereld, beeld na
beeld. We zien een landschap onder het wateropper
vlak, een zee-schap eigenlijk, dat fascineert en verleidt,
heel zinnelijk en vooral ook heel feminien. Terwijl we
kijken naar de dynamiek van de watermassa die lijkt
op een verschuivende wolkenlucht, naar de wuivende
vegetatie en de objecten (een caravan, een handspiegel,
een stenen waterkan) die dwarrelend op weg zijn naar
de bodem van de zee, horen we een meisjesstem zin
gen. Het is het door de kunstenaar zelf gezongen liedje
Wicked Game van Chris Isaak. De zoete stem lijkt het
groeiende gevoel van verontrusting te bezweren dat
de beelden langzaam maar zeker opwekken. Totdat de
suikerzoete sfeer wordt doorbroken als het stemmetje
plotsklaps 'I don't wanna fall in love with you' uitkrijst.
De mythe van het onderwaterparadijs lijkt verbroken.
De verliefdheid van het begin, puberaal bezongen,
mondt uit in liefdesverdriet en verlies. Dat is de tris-
tesse die in het leven kennelijk onontkoombaar is en
die dus iedereen wacht. Gedeelde smart, heet zoiets.
Maar dat is toch niet de hoofdzaak van deze prachtige
video-installatie. Pipilotti Rist spreekt hier al de zin
tuigen aan, met een psychedelisch effect tot gevolg.
Er gebeurt van alles wat onze zinnen betovert. En dat
is niet alleen de ruimtein dit geval de Vleeshal in
1996 en in 2011 toen Grossmut weer werd getoond
die volledig wordt geabsorbeerd door de projectie. De
stenen beeldjes die al eeuwen rustig op hun sokkels
aan de wanden van de Vleeshal wachten, worden in
eens spelers in een feeëriek spel. En, het belangrijkste,
de kijkers, die vergeten waar ze zijn als ze zo worden
opgezogen in een fictie die er uitziet als iets wat ze
denken te herkennen. Hallucinant.
