gericht aangekocht ging worden om het museum
een basis te geven kwam er werk in de collectie van
Joëlle Tuerlinckx, Paul McCartney en Mike Kelley,
Marijke van Warmerdam en Pipilotti Rist. En vervol
gens werd ook werk aangekocht naar aanleiding van
de tentoonstellingen die kunstenaars voor de Vleeshal
maakten. Van Job Koelewijn, Jimmie Durham,
Nedko Solakov, Suchan Kinoshita, Ian Wallace en het
duo Nina Beier en Marie Lund, om een paar namen te
noemen.
Installatiekunst
Karakteristiek aan de collectie is dat ze relatief veel
installatiekunst bevat. Kunst dus die uit een hoeveel
heid objecten bestaat die de tentoonstellingsruimte
in beslag nemen. In dit geval is dat natuurlijk de
Vleeshal. Het is bijzonder te zien hoe vaak kunste
naars zich willen verhouden tot die prachtige, maar
ook dominante ruimte. De plavuizen vloer, de bogen
in het plafond, de sluitstenen, de nissen en de beelden
aan de muur: al die elementen uit de gotische hal spe
len regelmatig mee in de werken die er geïnstalleerd
zijn. En nog steeds trouwens. Ook in de installatie die
Cally Spooner vorig jaar heeft getoond was er weer een
hoofdrol voor de Vleeshal.
Topcollectie
Wat de collectie SBKM/Vleeshal ook kenmerkt is de
hoge kwaliteit, die helemaal bijzonder is als je die
in verhouding ziet tot de vaak lage prijs waarvoor de
werken zijn verworven. Deze collectie, dat is dus het
werk van de achtereenvolgende directeuren van sbkm/
Vleeshal: Lex ter Braak, Rutger Wolfson, Lorenzo
Benedetti en Roos Gortzak. En dan te weten met welk
budget ze hebben kunnen, of beter: moeten werken.
In de tijd van Ter Braak was het aankoopbudget
70.000 gulden per jaar. Om dat bedrag in het juiste
perspectief te plaatsen: de video van Pipilotti Rist werd
aangekocht in 1995 voor 22.500 gulden. Om enigszins
een beeld te krijgen van de huidige marktwaarde mag
dat bedrag met enkele tientallen vermenigvuldigd
worden. Over een goede investering gesproken.
Detail van de tentoonstelling The Sound of Distance
van Katinka Bock uit 2009 in de Vleeshal.
m hka, het Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen.
Foto: Bram Goots/Wikimedia Commons.
Door hun oog voor kwaliteit, het gevoel voor de tijd
geest, de eigenzinnigheid en het lef om snel en vroeg
te kopen, hebben de directeuren een collectie bijeen
gebracht die van internationale allure is. Misschien
wel spectaculairder dan Middelburg (en Zeeland) zich
bewust is. Middelburg houdt ervan zich te presenteren
als een stad in de luwte, en dat is waar als het bedoeld
is in oppositie met de hectiek van de randstad. Maar er
spreekt ook een zekere ambitieloosheid uit, en die is
niet terecht als Middelburg de collectie SBKM/Vleeshal
als een visitekaartje durft te zien. Het isnatuurlijk
naast andere stedelijke kwaliteitendie collectie die
Middelburg op de internationale kaart zet. Als je in
staat bent om de Vleeshal zo te programmeren en
werk van vooraanstaande kunstenaars aan te kopen,
dan geef je de stad een kracht die niet bij een timide
begrip als luwte past. Juist de collectie laat Middelburg
aansluiten bij een internationaal netwerk.
m hka een voor de hand liggende partner
Maar is de collectie ook in Middelburg te zien? Dat
was lang de bedoeling en daarom was er een museum
nodig. Maar dat kwam er dus niet. En daarmee bleef
de collectie zonder eigen huis. Wel zijn verschillende,
individuele werken de afgelopen jaren te zien geweest
in de Vleeshal of in de Zusterstraat in Midddelburg.
Maar het grootste deel van de ongeveer 200 werken
8 Zeeuws Tijdschrift 2016 3
tellende collectie bleef in de depots, onzichtbaar voor
de buitenwereld. Omdat de kosten van beheer en
opslag doorgingen, de subsidie voor SBKM/Vleeshal
verminderd werd en toch de noodzaak werd gevoeld
om de collectie vitaal deel uit te laten maken van een
grotere context, besloot men in 2005 om de collectie
in langdurig bruikleen te geven aan het m hka in
Antwerpen. Een natuurlijke oplossing. Middelburg
en Antwerpen hebben historische banden, het m hka
heeft het vizier op een zelfde type kunst als de collectie
SBKM/Vleeshal (met de oorsprong in de avant-garde,
experimenteel en met een duidelijke maatschappelijke
referentie) enheel praktischBart De Baere die nu
directeur is van het m hka, is jarenlang lid geweest van
de adviescommissie bij de opbouw van de collectie. Hij
kent de collectie als zijn broekzak.
Het m hka heeft ook belang bij de bruikleenover
eenkomst. De Baere realiseert zich dat ook een
museum als m hka aangewezen is op samenwerking.
De collecties van SBKM/Vleeshal en m hka vullen
elkaar natuurlijkerwijze aan en versterken elkaar.
Kunst heeft een context nodig om betekenis te ontwik
kelen. Zo trekken de beide collecties zich aan elkaar
op. 'We moeten als publieke sector veel meer denken
in netwerken. Dat geeft kracht en mogelijkheden. Je
kunt het niet meer alleen. Middelburg heeft een goede
collectie. Daar zijn altijd topcuratoren werkzaam
geweest, mensen die vroeg talent detecteren en zo voor
relatief weinig geld goed werk hebben gekocht. Die
collectie maakt nu deel uit van een grotere instelling,
met een volledige museale infrastructuur. Die kan met
zo'n collectie wat een instelling als de Vleeshal in haar
eentje niet kan. En dan gaat het om behoud, beheer,
juridische regeling, uitlenen voor tentoonstellingen
etc. De kosten daarvan zijn voor onze rekening.'
Internationale zichtbaarheid
Met de samenwerking tussen SBKM/Vleeshal en m hka
is de collectie weer meer zichtbaar geworden. M hka
legt de laatste hand aan een totaal vernieuwde website
waarmee de hele collectie digitaal geopend wordt. De
depots worden publiek terrein, althans digitaal. Zo is
de collectie zonder museum een collectie geworden
mèt een museum. Of, beter nog: een collectie met
vele musea. Want mede doordat de collectie sbkm/
Vleeshal verknoopt is met het internationale netwerk
van m hka worden werken uitgeleend voor tentoonstel
lingen, overal ter wereld. Zo gaan binnenkort de twee
installaties van Jimmie Durham uit de Middelburse
collectie op reis. Aanvankelijk zouden Gilgamesh en
Center of the World uitgeleend worden aan het nieuwe
Museum voor Hedendaagse Kunst in Athene dat wil
openen met een presentatie uit de m HKA-collectie.
Maar de Middelburgse werken zullen daar niet zijn,
er is een nog belangrijker podium. Het werk van de
Jimmie Durham wordt in retrospectief getoond op een
tentoonstelling die Amerika zal rondreizen. En daar
zullen zijn vroege werken uit de Middelburgse collec
tie ook deel van uitmaken. Zo presenteert de collectie
SBKM/Vleeshal zich ook in Amerika. Bart De Baere:
'Bij zijn start als kunstenaar was hij al in de Vleeshal
te zien. Nu behoort hij tot de mondiale top 100 van nog
levende kunstenaars, ook financieel, maar daar gaat
het nu niet om. Want als collectie moet je juist samen
werking zoeken, niet verkopen. Je moet nooit je grote
bomen omhakken. Aan een goede sterke boom hangt
je rijkste oogst. Het is als schieten in je eigen voet.
Juist datgene waarmee je een goed beleid hebt gevoerd
zou je wegsturen.'
Zo reizen delen uit de collectie over de wereld. En
in de slipstream reist ook de stad Middelburg mee. Zo
blijft de collectie zichtbaar, digitaal en fragmentarisch,
dat wel. Het is belangrijk dat de collectie ook te zien is
in Middelburg. Immers, wie alleen maar naar bomen
kijkt, ziet geen bos. Middelburg en Zeeland kunnen
weer zien waar ze trots op mogen zijn.
Bij deze dank ik Roos Gortzak en Geeske Pluijmers die mij
zeer geholpen hebben bij mijn research en het bij elkaar
zoeken van de illustraties dit die nummer tooien. Ook dank
ik de medewerkers van de Vleeshal en van het m h ka voor
hun medewerking.
9 Zeeuws Tijdschrift 2016 3
