In een special over 650 jaar Tholen stad mag een bijdrage over het symbool
bij uitstek van de stad Tholen, het voormalige stadhuis aan de Hoogstraat
niet ontbreken. In haar huidige hoofdvorm rond 1460 gebouwd op de plaats
waar vermoedelijk ook haar voorganger stond die bij de stadsbrand van 1452
verloren is gegaan.
tekst Wido Quist Piet Quist
Op een zeer prominente plaats op de oostelijke dijk
van de Vijftienhonderdgemetenpolder en uitziend
over de Eendracht heeft ze haar functie als bestuurlijk
centrum van de stad Tholen, door latere bebouwing
tussen het stadhuis en de Eendracht ook letterlijk in
het centrum van de stad, met een grote uitstraling
vervuld. Dit was tot de gemeentelijke herindeling van
1971 voor de zelfstandige stad Tholen en nog tot 1979
voor de samengevoegde gemeente Tholen. Anno 2016
heeft het voormalige stadhuis nog slechts een functie
als trouwlocatie en wordt het gebruikt voor lezingen,
kunstmanifestaties en muziekuitvoeringen. In deze
bijdrage wordt nader ingegaan op de veranderende
functie en verschijningsvorm gedurende de laatste
150 jaar van het gebouw dat in zijn huidige voorko
men vooral het resultaat is van een intensieve restau
ratiecampagne in de late jaren vijftig van de vorige
eeuw onder leiding van de Zuid-Hollandse architect
Herman van der Kloot-Meijburg.
Bouwmeester
Het stadhuis van Tholen is het op één na oudste stad
huis van het toenmalige graafschap Zeeland; alleen
het rechter deel van het stadhuis van Goes (1410) is
ouder. Het stadhuis van Sluis (1396) is het oudste van
de huidige provincie Zeeland. Van ongeveer gelijke
datum zijn de stadhuizen van Middelburg (gebouwd
tussen 1452 en 1520), Veere (gebouwd tussen 1474 en
1477) en van duidelijk latere datum zijn Hulst (ge
bouwd tussen 1528 en 1534) en Zierikzee (gebouwd
tussen 1550 en 1554).
Over de bouw van het stadhuis zijn geen schrif
telijk bronnen bekend. Vermoedelijk is kort na de
stadsbrand van 1452 de herbouw opgepakt en was de
bouw omstreeks 1460 gereed. Zeker is dat het oudste
luidklokje dat in de stadhuistoren hangt, dateert van
1448. Een ander gegeven is de oudst bekende stads
rekening van 1472/73 waarin een post is opgenomen
voor het stellen van het uurwerk in de stadhuistoren.1
Lange tijd is aangenomen dat het ontwerp van het
stadhuis het werk was van Anthonie en/of Andries
Keldermans; representanten van het beroemde ge
slacht van steenhouwers uit Mechelen. En waarom ook
niet? Bijna alles van enige omvang en importantie dat
in die tijd in het zuidwesten van het huidige Nederland
werd gebouwd, werd immers ontworpen en begeleid
door een lid uit de familie Keldermans.2 De Stichting
Anthonie Keldermans-concerten, die haar uitvoerin
gen in het stadhuis verzorgt, heeft niet zomaar deze
naam gekozen. En toch, als het bouwjaar 1460 juist
is, kan het Anthonie niet zijn geweest. Hoewel zijn
geboortedatum niet bekend is, kan afgeleid worden
dat hij dan al wel heel jong het vak van bouwmeester
moet hebben uitgeoefend, een vak dat in die tijd is
ontstaan uit het vak van steenhouwer en ook daarin
kan hij op die leeftijd dan nog absoluut geen ervaring
in hebben opgebouwd. Wat wel tot de mogelijkheden
behoort, is dat het zijn vader Andries i of zijn oudere
broer Andries ii is geweest die als bouwmeester heeft
opgetreden maar ook daar is geen bewijs van.
Ook de naam van Evert Spoorwater, de Brusselse
bouwmeester wordt in dit verband genoemd; hij was
in die tijd immers in de wijde omtrek bij heel veel
bouwwerken betrokken, al waren dat in hoofdzaak ker
kelijke gebouwen, maar bijvoorbeeld ook het stadhuis
van Veere. De Onze-Lieve-Vrouwekerk in Tholen wordt
op stilistische gronden ook aan hem toegeschreven
en het onderzoek van M. Hurx naar de profilering
19 Zeeuws Tijdschrift 2016 4
