KONST BAERT ROEM; HET UITGEVERSBEDRIJF VAN DE VAN DE
VENNES TE MIDDELBURG (1618-1625)
85
Marc van Vaeck
De gunstige economische omstandigheden aan het einde van de zestiende eeuu> werkten een opbloei
van de kunsten in de hand en gaven inventieve kunstpromotoren vrij spel in de Zeeuwse hoofdstad.
Hieivan hebben de in artistieke kringen bedrijvige gebroeders Van de Venne dankbaar en op een lucra
tieve manier gebruik gemaakt.
Het is bekend hoe de sluiting van de Schelde in
1585 de handel te Middelburg in belangrijke mate
heeft gestimuleerd. In de uit 1612 daterende Ne
derlandse bewerking van Guicciardini's Descrit-
tione di tutti i Paesi Bassi staat hierover te lezen:
'dese stadt [is] tot groot welvaren gheraeckt
sints dat Antwerpen onder het Spaensch gouver
nement ghekomen is, soo dat de selve stadt by
de treffelijckste koopsteden van Europa met recht
mach vergheleecken werden: alwaer die mach-
tichste Cooplieden uyt Brabandt ende Vlaenderen
geweecken, heur residentie hebben komen hou
den. Desghelijcks oock in het jaer 1598 de Com-
paignie vande Engelsche Cooplieden, die de nee-
ringhe seer vermeerdert hebben. Welcke stadt
over ettelijcke jaren den principaelsten handel
van Nederlandt heeft ghehadt'.
In de 'Schildery-winckel' op de Lange Burcht,
vlak bij de Nieuwe Beurs, heeft de drukkeruitge
ver Jan Pietersz. in samenwerking met zijn broer,
de getalenteerde schilder-dichter Adriaen, een
succesvolle kunsthandel opgezet, die gedurende
enkele jaren een belangrijk deel van het artistieke
leven in Middelburg heeft bepaald.
De gebroeders Van de Venne te Middelburg
De Van de Vennes behoorden tot het contingent
immigranten dat zich, gelokt door de gunstige
faam van de Zeeuwse hoofdstad, te Middelburg
was komen vestigen. Vader Van de Venne, de
'Spaensche fruytvercooper' Pieter van de Venne,
was van Zuidnederlandse afkomst en had zich na
een (kortstondig?) verblijf te Delft (zijn zoon Ad
riaen werd er geboren) te Middelburg ingeschre
ven: in de poorterboeken staat hij genoteerd als
'van Liere in Brabant'. Vanaf 1605 komt de naam
van de Van de Vennes herhaaldelijk in de archie
ven van de stad Middelburg voor. Pieter van de
Venne bezat er het huis 'de vier Heemskinderen'
(een oude bakkerij aan de noordzijde van de
Dam vlakbij de Corte Schuytvlotstraat) en over
leed er vóór 4 februari 1619. Zijn zoon Jan Pie
tersz., nog geboren te Lier, verwierf in 1608 als
prentverkoper het poorterschap van Middelburg
en dreef er in de daaropvolgende jaren een bloei
ende handel in schilderijen, prenten en 'andre
frayheden'. In dienst bij de bekende boekdrukker
en uitgever Adriaen van de Vivere, nam hij en
kele maanden na diens dood het gehele huis en
bedrijf over en op 7 februari 1618 was hij eige
naar van het huis van Van de Vivere geworden.
Van dan af verschijnen zijn eerste prentuitgaven,
en al vlug publiceert hij ook enkele van Jacob
Cats' vroege werken (de Self-stryt en het Tooneel
vande mannelicke achtbaerheytjdie hij tot in
1622 voor eigen rekening bij Hans van der Hellen
liet drukken. Op 1 mei 1620 werd Jan meester in
het boekverkopersgilde en vanaf 1623 treedt hij
tevens als zelfstandig drukker op.
Jans broer, Adriaen, had zich na een schilder
kunstige opleiding te Leiden eveneens in Middel
burg gevestigd. In 1614 was hij er getuige bij de
doop van Jans dochtertje Adriana. In dat jaar
huwde hij op 19 november de Zeeuwse kapi
teinsdochter Elisabeth de Pours en woonde hij
naast zijn schoonvader in de Bogaerdstraat, vlak
bij de drukkerij die later aan Jan Pietersz. zou
toebehoren. Op 20 april I6l6 sloot Adriaen een
overeenkomst met zijn buur en schoonvader: zelf
verwierf hij het huis naast 'de dry snipkens', ter
wijl schoonvader De Pours het aanpalende huis
behield. Beide huizen, zo blijkt uit een rentebrief
van 17 september 1624, grensden aan Jans huis:
'annex malcanderen, zuytsyde van de Bogaert-
strate, belend zuyt d'erve van 't huys "de Schilde-
rijewinckel"' (afb. 1).
Na de dood van Adriaen van de Vivere beslui
ten Jan en Adriaen de handen ineen te slaan: op
16 maart 1618 neemt Jan - Adriaen staat hierbij
borg - een hypotheek op het huis van Van de Vi
vere en exploiteert er de 'Schildery-winckel' op
de hoek.van de Nieuwe Beurs. Van dan af ont
staat er een ongemeen boeiende en artistiek bij
zonder produktieve samenwerking, waarbij op
zeer inventieve wijze het dicht-, schilder- en te
kentalent van Adriaen door het kunstige vakman
schap van drukker-uitgever Jan in talloze winst
gevende projecten werd omgezet.
'Om de Conste van teykenen, Plaetsnyden, ende
Plaetdrucken te doen floreeren
Het fonds van Jan van de Venne muntte uit door