GROND WATERBEHEER EN REGENERATIE IN DE DUINEN VAN
SCHOUWEN (vervolg)
94
J. Beijersbergen
De Schomvse duinen zijn sinds de jaren dertig van deze eeuw door waterwinning sterk verdroogd, tol
dat in 1978 begonnen werd met de infiltratie van water uit het Haringvliet en de onttrekking van he
grondwater met de helft werd verminderd. Deze ontwikkelingen worden beschreven in het vorige num
mer van Zeeland. Maar met het opnieuw stijgen van de grondwaterstand in de duinen van Schouwe)
ontstond een situatie die zonder aanvullende beheersmaatregelen toch een verdere bedreiging voor het
voortbestaan van vochtige duinvalleivegetatie zou betekenen.
Regeneratie
Inleiding
Wat was het geval? De begrazing door vee was
gestopt, waardoor op de lage plekken een sterke
verruiging en opslag van struiken en bomen had
den plaatsgevonden. Alternatieven in de vorm
van nieuwvorming van valleien ten gevolge van
uitstuiving tot op het grondwater waren niet
voorhanden. De enkele plekjes in de bestaande
valleien die door jaarlijks maaien open bleven,
werden zo nat, dat zij ten gevolge van de grote
gevoeligheid van deze soorten voor zuurstofge
brek (Schat, 1982) ongeschikt werden als groei
plaats voor de meeste duinvalleisoorten. Hier
wreekte zich het 'zuinige' maaibeheer in de voor
gaande jaren. Men had zich tot de laagstgelegen
plekjes van de valleibodem beperkt en het me
rendeel met struweel laten dichtlopen (figuur 1,
zie vorig nummer van Zeeland). Hierdoor was
het, toen de grondwaterstand ging stijgen, voor
veel soorten onmogelijk naar hoger gelegen
standplaatsen te verhuizen. Het beheer van het
duin was bijna afgezakt tot het niveau van 'niets
doen', met uitzondering natuurlijk van het vast
leggen met helm (Ammophila arenaria) en rijs
hout bij dreigende verstuiving. Natuurlijke
verjongingsprocessen kregen hierdoor geen kans
in het duin. Het werd hoog tijd voor beheer ge
richt op uitstuiving van vochtige duinvalleien en
aanvullende maatregelen gericht op het herstel
van essentiële condities voor duinvalleivegetaties
in vernatte valleien. Bij de herstelmaatregelen
deed zich het probleem voor dat eerst de nog
waardevolle valleien moesten worden aangepakt,
dan wel maatregelen moesten worden getroffen
op plaatsen waar de valleivegetaties reeds lang
verdwenen waren, maar waar door vernatting
sterke verruiging was opgetreden. Mede om lo
caal uitsterven van soorten te voorkomen, en
daarmee de verspreiding van soorten te bespoe
digen, is zoveel mogelijk gekozen voor een aan
pak op beide fronten.
Herstelbeheer
Figuur 2 geeft een beeld van vijf jaar regeneratie
in de vorm van doen grazen, maaien, kappen,
plaggen en stuiven. De binnenduinen worden op
initiatief van Staatsbosbeheer opnieuw begraasd
door schapen en pony's, alsmede, op particulier
initiatief, door runderen en paarden. Als aanvul
lende maatregel is door Staatsbosbeheer struikop
slag verwijderd, zijn vochtige laagtes gemaaid en
drinkputten geschoond. In de Zeepeduinen i
Natuurmonumenten opnieuw begonnen met be
grazing door pony's. De kuddes mogen zich uit
breiden, waardoor de begrazing van het terrein
toeneemt en de verruiging geleidelijk wordt te
ruggedrongen. Ook wordt een aantal opnieuv
vochtige tot natte duinvalleien jaarlijks gemaaid
en is in een tweetal natte valleien in totaal een
halve hectare geplagd (Wulpenvallei en Stofzaad-
vallei). Evenals in de binnenduinen is het de be
doeling dat het maaien, kappen en plaggen in de
kalkarme valleien een incidenteel karakter be
houdt (achterstallig onderhoud) en op termijn
wordt vervangen door begrazing.
Op sommige plaatsen mag het duin verstuiven
Naast het ontstaan van een aantal windkuilen, die
in de droge zomer van 1976 zo diep uitstoven,
dat zij sindsdien permanent water bevatten, i
hierdoor de vorming van een secundaire valle
op gang gekomen, in omvang vergelijkbaar me
eerder ontstane valleien. De uitstuiving is zo ve
gevorderd, dat in 1988 op enkele plaatsen hei
grondwater in het maaiveld stond.
In de Meeuwenduinen is door Staatsbosbeheer
een verruigde, opnieuw vochtige uitblazingsvallei
geplagd (Oude Eendenkooi). Daarnaast is in sa
menwerking met Rijkswaterstaat een grootscha
lige verstuivingsproef (60 ha) in de buitenduinen
begonnen.
Evenals het vegetatiekundig onderzoek ten be
hoeve van grondwaterbeheer en regeneratie,
wordt het verstuivingsexperiment uitgevoerd
door de directie Milieu en Waterstaat van de Pro-
