SIGNALEMENTEN 163 Sliggers, B.C. en A.A. Wertheim, red., Op het strand gesmeten; Vijf eeuwen potvisstrandingen aan de Nederlandse kust. Deventer 1992. Aanleiding tot de publikatie van dit boek was de gelijknamige, in het voorjaar van 1992 in het Tey- lers-Museum te Haarlem en afgelopen zomer in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen gehouden tentoonstelling. Vijf eeuwen potvisstrandingen in de Nederlanden worden erin behandeld. De laat ste potvis op de Nederlandse kust is op 2 april 1990 gestrand, en ook nu, zoals in alle tijden, blijkt een stranding een groot spektakel te zijn. Van heinde en verre stroomden mensen toe om het gestrande beest te bekijken. Over het verleden zijn wij vrij goed gedocu menteerd, omdat tijdgenoten ter gelegenheid van een stranding pamfletten, kronieken, tekeningen of gravures lieten verschijnen. Interessant is dat aan een potvisstranding meer dan alleen biologi sche en sensationele waarde werd toegekend. Men legde verbanden tussen de hulpeloze, vaak al in vérgaande staat van ontbinding verkerende potvis en het eigen historische verleden, waarbij de Spaanse koning de machteloze, stinkende en rottende gigant voorstelde. Tevens kondigden deze natuurfenomenen zonder begrijpelijke oor zaak volgens zestiende- en zeventiende-eeuwse ideeën evenals kometen, rampspoed, ellende, oorlog en honger aan. Dit wordt in het boek jam mer genoeg slechts oppervlakkig aangestipt. Wel zijn, voor zover na te gaan, alle potvis strandingen in het boek opgenomen. Allereerst geven Smeenk en Addink een boeiend biologisch achtergrondverhaal van deze walvisachtigen, dat voor de gemiddelde lezer veel verrassends biedt. Vooral het sociale leven van de potvis is fascine rend. De iconografie van de potvisstrandingen toont de ontwikkeling van de toenemende na tuurwetenschappelijke belangstelling. Terwijl in de vijftiende en zestiende eeuw slechts een grote vis werd afgebeeld op pamfletten, ging men in de tweede helft van de zestiende eeuw en in de zeventiende eeuw de vis exact opmeten, en kreeg de afbeelding meer de vormen van een na tuurgetrouwe potvis, al werd het werk van de schilders en graveurs bemoeilijkt door de veran deringen die de ontbinding van het beest hadden veroorzaakt. De vele potvissen die tussen 1761 en 1764 aanspoelden aan de stranden van de Noordzee brachten met name economisch voor deel. Nu werden de dieren tevens voorwerp van uitgebreid wetenschappelijk onderzoek. JLK Van Paaschen-Louwerse, J., en J. de Vries, Carel Blazer; Zeeland droog. Amsterdam 1992. Dit boek verscheen bij een tentoonstelling over het werk van de fotograaf Carel Blazer, die deze zomer in de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg werd gehouden. Tot 30 september is de tentoon stelling nog te zien in Delta-Expo in het ir. J.W. Topshuis op de stormvloedkering in de Ooster- schelde. Carel Blazer (1911-1980) kreeg in 1945 van uit geverij Contact opdracht, de gevolgen van de in undatie van Walcheren te fotograferen. Ook de daaropvolgende perioden van droogmaking en aanleg van de Deltawerken legde hij vast. Het boek toont in tachtig foto's deze voor Zeeland zo belangrijke periode. De foto's van Blazer zijn weinig sensationeel, maar geven een artistieke impressie van een bevolking in een crisissituatie; ze tonen slechts zeer ingehouden de schokkende werkelijkheid. Wel is de grote betrokkenheid van de fotograaf bij het lot van de getroffen Zeeuwen te proeven. De samenstellers van het boek hebben ervoor gekozen de foto's grotendeels voor zichzelf te la ten spreken. Er is weinig begeleidende tekst toe gevoegd, en de summiere toelichting is in vier onderwerpen geconcentreerd behandeld. Hoewel het stilistisch gesproken prettig is dat er geen on derschriften zijn die de aandacht van het beeld afleiden, zou een uitgebreidere bespreking van het getoonde zeker nuttig zijn geweest, temeer daar veel foto's niet alleen wegens de kunstzin nige impressie interessant zijn, maar tevens de vraag oproepen naar de precieze locatie of naar een gedetailleerdere context. JLK Compact disc: Jaco Simons bespeelt het orgel van de Grote Kerk te Beda. Werken van Buxtehude, Bach, Franck, Vierne en Jongen (66'51"); verkrijg baar door overmaking van 39,95 op giro nummer 5522631 of op bankrekeningnummer 816416575 t.n.v. Jaco Simons, Vlissingen. De CD is eveneens verkrijgbaar bij Muziekcentrum Mid delburg, Lange Delft 80 te Middelburg. Onlangs heeft de Vlissingse organist Jaco Simons een CD-opname gemaakt in de Grote Kerk te Breda. Het orgel van deze kerk is nogal in trek als opname- en exameninstrument, omdat het ka rakter ervan (Flentrop 1969) dermate flexibel is, dat men er een veelheid van stijlen op kan reali seren. Zo kon Jaco Simons voor deze produktie

Tijdschriftenbank Zeeland

Zeeland | 1992 | | pagina 45