HET WERKEND TREKPAARD
127
generatie na generatie van hun paarden hadden
gehouden en de dieren hadden gerespecteerd, en
nu nog waardeerden om hun karakter en hun
werkkracht. Het trekpaard is misschien nog
steeds wel het symbool van de boerenstand.
De cultuurbeschrijving als verslaglegging van
onderzoek gebeurt traditiegetrouw in geschrift.
Het schrift kan echter slechts weergeven wat de
onderzoeker bewust heeft waargenomen, en we
hebben zojuist gezien dat we, geconfronteerd
met een andere cultuur, niet direct weten wat be
langrijk is en wat niet, en welke betekenis gedrag
en eventueel ook de natuurlijke omgeving heb
ben voor de leden van de bestudeerde cultuur;
soms zien we bepaalde dingen niet eens. Het
schrift als registratiemiddel stimuleert de onder
zoeker ook om zich vooral op de gesproken taal
te richten, waardoor dit aspect vaak meer aan
dacht krijgt dan andere cultuuruitingen zoals niet-
verbale communicatie of ander gedrag. Schrift tilt
de onderzoeksgegevens over het algemeen naar
een hoger abstractieniveau om deze in te kunnen
passen in de systematiek van de onderzoeker;
daardoor blijven specifieke gedragsbeschrijvingen
vaak in de veldwerkaantekeningen steken. Toch
komt juist in het concrete gedrag de culturele stijl
in al zijn vormen naar buiten. Om dat weer te ge
ven is juist het medium film zo geschikt.
Een etnografische toepassing van het medium film
Sinds cle filmcamera is 'uitgevonden, werd film
meteen door etnografen omarmd als het medium
dat, in navolging van cle fotografie die vijftig jaar
eerder was uitgevonden, op neutrale wijze kon
getuigen van de leefwijzen van verre volken (zie
artikel Nijland 1991 in de Beeld voor Beeld-catalo
gus). Anthropologen als Margaret Mead schreven
enthousiast dat de werkelijke documentatie van
andere culturen nu ter hand kon worden geno
men. Men meende dat de werkelijkheid zich nu
onvermomd aan ons oog zou presenteren. Maar
in plaats van met een absolute realiteit werd de
filmmaker met een ander feit geconfronteerd, na
melijk het inzicht dat, al kan de werkelijkheids
waarde van het vastgelegde beeld onomstotelijk
waar worden genoemd, het moment waarop iets
wordt gefilmd de constructie van het beeld (ka
drering, opnamehoek, lenskeuze) en het beeld
verhaal, dus het betekenisgevend verband, steeds
werd bepaald door de etnograaf, en dus verteke
ningen had op die punten waar hij de werkelijk
heid nog niet goed kende of begreep. De kost
baarheid van film zorgt er over het algemeen ook
nog eens voor, dat de filmmaker niet alles wat
zich voordoet integraal kan vastleggen. Hij moet
daarom bepaalde dingen weglaten, tijdsverdich-
ting toepassen. Daarvoor moet hij weten wat van
uit de betekenisgeving van de leden van de
(sub)cultuur van belang is. Als het niet alleen de
bedoeling is een filmische weergave met onder
zoeksdoeleinden te maken, maar ook een etno
grafische documentaire, zullen behalve beschrij
vende criteria cinematografische beginselen een
rol spelen bij het bepalen van standpunt, kadre
ring, camerabeweging en moment van opname.
Vooral sinds 1950 zijn verschillende methoden
ontwikkeld voor de obseivatie, analyse en op
name van gedrag in ruimte en tijd vanuit de fy
sieke verschijningsvorm van gedrag in een cul
tuur. Deze analyses waren tevens gebaseerd op
het begrip van cle betekenis(sen) van dat gedrag
in de cultuur, waarmee een verantwoorde cine
matografische (beschrijvende) representatie kon