WAARDEVOLLE BOMEN IN ZEELAND
6
Luciën Calle en Foort Minnaard
Menigeen zal zich afvragen: waardevolle bomen in Zeeland, zijn die er dan? Zeeland is immers een
provincie met een open landschap. In vergelijking met andere provincies en zeker met andere landen
staan hier inderdaad weinig waardevolle bomen. Toch zijn er ook in Zeeland wel bomen waar we met
recht trots op mogen zijn. Bomen die een vergelijking met andere op de nationale lijst van monumen
tale bomen met glans kunnen doorstaan. Bomen waarop we zuinig moeten zijn.
Het begrip waardevolle boom is een relatief be
grip. Er zijn diverse waarden die daarbij een rol
spelen, zoals historische, landschappelijke en
ecologische. Vaak zijn die waarden niet exact
meetbaar en derhalve mede afhankelijk van per
soonlijke opvattingen. Als we kijken naar de ko
lossale vleugelnoot in de tuin van het gasthuis in
Middelburg, zal niemand twijfelen aan de enorme
waarde van deze boom. Met een omtrek van wel
780 centimeter is het, voorzover tot nu toe be
kend, zelfs de op één na dikste boom in Neder
land! Bovendien is het de oudste vleugelnoot in
Nederland.
La ndschappelijke waa rde
Bomen spelen een belangrijke rol bij de aankle
ding van het landschap. In Zeeland gaat het daar
bij vooral om bomenrijen langs wegen en op
dijken, windschermen rond boomgaarden en erf-
beplantingen. Het landschap is op dit moment
aan het veranderen doordat twee boomsoorten
aan het verdwijnen zijn die door hun dominante
verschijning generaties lang het landschap heb
ben vorm gegeven. Het zijn de Hollandse iep.
ondersoort Belgica, die overal op dijken en langs
wegen werd aangeplant en de Italiaanse populier
die voornamelijk voor windschermen werd ge
bruikt. De iep verdwijnt door de iepziekte, de Ita
liaanse populier door zijn hoge vatbaarheid voor
andere ziekten.
Ook een aantal typische klonen van de Eur-
amerikaanse populieren verdwijnen uit ons land
schap, zoals de Marilandica en de Serotina. Zij
worden vervangen door andere hoger houtpro-
ductieve populieren. Prachtige monumentale Ma-
rilandica's kunt u zien langs het Blauwe Toren
pad te Sluis. Deze machtige bomen met hun tot
dertig meter hoge kronen bepalen zeer nadruk
kelijk het landschapsbeeld.
Historische waarde
Een boom heeft historische waarde als zijn leef
tijd heel hoog is, de boom op een historische
plaats groeit of in het kader van een historische
gebeurtenis werd aangeplant. Veelvuldig zijn bij
voorbeeld Wilhelminabomen aangeplant, ter her
innering aan een bezoek of jubileum van konin
gin Wilhelmina. En nog maar kort geleden zijn in
het hele land veel Beatrixlinden aangeplant.
Oude bomen hebben veel meegemaakt. Zo
staat er aan de Kruisweg bij Hoofdplaat, direct
langs een sloot, een vijfentachtig-jarige zomereik.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog trof een bom
deze eik, veel scherven boorden zich in de stam
en een deel van de takken werd weggeslagen.
Wonderwel overleefde de eik deze aanslag. Maar
het was nog niet gedaan. Doordat de eik aan de
slootkant groeide had hij maar aan één kant wor
tels kunnen vormen. De sloot moest enige tijd
geleden een paar meter worden verlegd. De eik
kon daarbij wel blijven staan, maar kwam nu aan
de overkant van de sloot te staan. Daarbij verloor
hij bijna al zijn wortels. Ook deze aanslag wist de
eik te overleven. Nu staat de boom nog te kwij
nen en alweer een nieuwe bedreiging is daar.
Nieuwe aanplant van populieren zet de eik in de
schaduw.
Overigens hebben de diverse oorlogen ook
voor bomen veel negatieve gevolgen gehad. Zo
werd tijdens de Eerste Wereldoorlog hout van de
Walnoot gebruikt voor het maken van geweerkol
ven. In Zeeland, waar veel walnoten staan, zien
we daarom bijna geen walnoten die ouder zijn
dan honderd jaar. Overal waar gevochten is, zijn
in oudere bomen granaatschelven terug te vin
den. Veel bomen waarvan een deel van de kroon
of de stam werd weggeschoten groeiden door.
Nog steeds zijn er in ons landschap dergelijke
misvormde bomen te zien. Langs de Torenweg
bij Groede staat een oude paardekastanje waar
onder een Frans kanon heeft staan schieten.
Door de enorme hitte die daarbij vrij kwam is dat
deel van de boom dat boven het kanon hing,
weggeschroeid wat nu door de a-symmetrische
vorm van de boom nog steeds is te zien.
Ecologische waarde
De ecologische waarde van monumentale bomen
wordt vooral bepaald door de hoeveelheid en de