54
FAIR ISLF
Afb. 4,: Verschillende vormen van drijfwantvisserij nabij Engeland. Foto: Nationaal Scheepvaartmuseum, Antwerpen.
Scheveningse viskoper Adriaen Coenenzoon is
bekend, dat het visseizoen, de teelt, omstreeks St.
Jan (25 juni) aan de kust van Shetland en de Or
kaden een aanvang nam. Men verzamelde zich
omstreeks die datum bij Fair Isle of bij Buchan
Ness om gezamenlijk de vangst te beginnen. Het
is dus niet zo onlogisch dat Van den Wijngaerde
zijn uitvoerige weergave van de haringschepen
besloot met een afbeelding van het bekende
'landmark' en een opgave van de afstand. In
bronnen uit die tijd wordt het eiland 'Phayrillt'
genoemd, een benaming die goed overeenkomt
met Pharilia. In de zeventiende eeuw ging men
overigens nog wat noordelijker met de vangst be
ginnen, en het verzamelpunt verplaatste zich naar
de beschutte Bressay Sound, waar de stad Ler
wick zou opkomen.
Het is niet waarschijnlijk dat Van den Wijnga
erde Fair Isle ooit met eigen ogen heeft gezien.
Hoewel hij een groot reiziger was, zijn er geen
aanwijzingen dat hij ooit in die buurt is geweest.
Maar hij moet veel connecties in de wereld van
vissers en scheepsbouwers hebben gehad; dat
blijkt uit zijn grondige kennis van het visserijbe
drijf. Het is goed mogelijk dat één van zijn rela
ties hem het idee aan de hand deed om Fair Isle
af te beelden en hem van een schets van het
eiland voorzag. Als de weergave niet op eigen
waarneming berust, moet Van den Wijngaerde in
elk geval wel over een afbeelding hebben be
schikt.
Voor de historische geografie van Shetland is
deze vondst zeker van belang. De tot nu toe
oudst bekende afbeeldingen van Fair Isle zijn
twee tekeningen van De Kerguelen - Trémarec.
die uit 1767 dateren. De tekening van Van den
Wijngaerde is dus ruim 200 jaar ouder. Maar
ook voor de maritieme geschiedenis van Zeeland
is het leuk om te weten, dat het in 1550 de
moeite waard was om een eenzaam eilandje in
de noordelijke Atlantische Oceaan nauwkeurig af
te beelden op een panorama van Walcheren.
Literatuur
Beenhakker, A.J. (1971), 'Hollanders op Shetland', in: Vis
serij 24, blz. 355-374.
Beylen, J. van (1956-1957), 'Zelandiae Descriptio', in: Me
dedelingen van de Marine Academie van België 10, blz. 81-
114.
Boelmans Kranenburg, H.A.H, (1946), De zeevisscherij van
Holland in den tijd der republiek. Dissertatie Amsterdam.
Boelmans Kranenburg, H.A.H. (1969), The Netherlands and
the Shetland Isles in reference to the fishing industry. Lec
ture for the Shetland Quincentenary Historical Congress
1469-1969.
Bruin, M.P. de. De 'Zelandiae Descriptio'. Bijlage bij:
Duursma, E.K.. H. Engel en Th.J.M. Martens (red.). De Ne
derlandse Delta. Maastricht, 1982.
Coenenzoon, Adriaen, Visbooc. Manuscript in gemeentear
chief, 's-Gravenhage, ca. 1580.
Waterston, G. en J. Jone, Fair Isle, a Photographic Histoty.
Edinburgh,1983.
