VERZAMELINGEN
71
Afb. 2. De klaviatuur en cartouche met adresplaat.
een snellere repetitiemogelijkheid werden ver
langd voldeed het systeem steeds minder. De
firma Bösendorfer heeft het overigens nog zeer
lang toegepast.
Uiterlijk zeer opvallend zijn de zes pedalen
van de Zierer-vleugel. Deze getuigen nog van
de overgangstijd, waarin allerlei nieuwe vindin
gen werden toegepast. Zo is er een fagotpedaal,
waarbij een rol perkament tegen de snaren een
zindering veroorzaakt als van een blaasinstru
ment. Zeer spectaculair is het 'Turks muziek', een
pedaal dat een trommelslag imiteert door een
slag op de zangbodem, twee belletjes laat klin
ken en een koperen lamel op de bassnaren laat
meetrillen. Er zijn twee pianopedalen, waarbij
stroken wollen weefsel tussen snaar en hamer-
kop voor demping van het geluid zorgen. Ten
slotte zijn er de pedalen die we ook van de mo
derne vleugel kennen: die voor het una corda en
het lichten van de dempers. Het eerstgenoemde
is nog una corda in de ware zin van het woord:
van de drie koren wordt alleen het eerste aange
slagen en men kan zelfs een geleidelijk diminu
endo verkrijgen door vervolgens duo corde te
spelen. Het effect van het lichten van de dempers
is niet geheel identiek aan het effect van het
overeenkomstige pedaal van de moderne vleugel:
het gaat niet alleen om het laten doorklinken,
maar ook om het versterken van de totale klank,
zoals hierboven is uiteengezet.
Deze veelheid aan pedalen wordt wel als Spie
lerei betiteld. Dit is niet geheel juist, want men
oordeelt dan vanuit de decennia dat men deze
pedalen definitief vaarwel zegde. In de program
matische muziek uit het begin van de negen
tiende eeuw, die gepaard ging met imitatieveld
slagen, woudhoorngeschal, vogelgezang, het
ruisen van de boomtoppen en dergelijke, hadden
zij wel degelijk hun functie. Deze soort muziek
kunnen wij niet meer waarderen, maar dat neemt
niet weg dat zij volop is gespeeld en de toenma
lige instrumenten de mogelijkheden tot uitvoering
moesten bieden. Met het pianopedaal ligt het
weer anders: door de toepassing van de vilten
hamerkop ontstond al een zodanig ronde toon,
dat verzachting door stroken wolweefsel niet lan
ger zinvol was.
Ook wat de stemming betreft, dateert de Zie-
rer-vleugel uit een overgangstijd. In de eerste ja
ren paste de Werkgroep gelijkzwevende stem
ming toe, wat voor bepaalde soorten muziek
echter een minder aantrekkelijk effect gaf. Werk
van Mozart kwam bij voorbeeld niet tot zijn
recht, terwijl de muziek van Van Beethoven weer
beter klonk. Met een licht ongelijk zwevende
stemming veranderde dit. Met name werken van
