PIETER LANKESTER, EEN ZEEUW IN NAPOLEONS GRANDE ARMEE
41
J.B. Kerpestein
In april 1811 verliet de drieëntwintig-jarige loteling Pieter Lankester zijn geboorteplaats Veere om inge
lijfd te worden in het leger van Napoleon. In de periode dat dit leger zich voorbereidde op de veldtocht
naar Rusland schreef Pieter aan zijn ouders in Veere een aantal brieven waarvan er tien bewaard zijn
gebleven. In dit artikel worden aan cle hand van deze brieven zijn belevenissen en zijn reis gevolgd.
Lieve ouders ik adt niet gedogt zoo onverwagt
uijt Maagdenburg te moeten vertrekken want
op den 30 Januarij als wij sliepen wier den
trom geslagen des nagts om 12 uuren om te
vertrekken smorgens om 8 uuren en waar na
toe dat wier ons niet gezegt en zij hebben ons
doen marseeren nagt en dag en dat in dit barre
weer en dan nog tot aan de knien in de
sneeuw en dan nog een zak op de mg van zoo
50 pont zwaar zoo dat ik onder dit zware jok al
eens gewenst hebbe niet gebooren te moegen
zijn, want een die moorden en doodslagen be
gaan heeft is noch te goet om soldaat te zijn.
Dat schreef Pieter Lankester op 4 februari 1812
uit Braunschweig aan zijn ouders in Veere. Hij
was zoals zoveel andere jonge mannen uit zijn
rustige bestaan gehaald en als loteling ingelijfd bij
Napoleons Grande Armee, het grote leger dat
zich voorbereidde op de veldtocht naar Rusland.
Voor Pieter en al die anderen, bij elkaar ruim een
half miljoen man, zou deze tocht een zware be
proeving worden en de hele onderneming zou
op een grote catastrofe uitlopen. Van dit enorme
leger kwamen er maar enkele tienduizenden te
rug.
Tussen 7 mei 1811 en 9 juni 1812 schreef Pieter
Lankester aan zijn ouders in Veere tien brieven
die bewaard zijn gebleven. Ze geven een kleur
rijk beeld van hemzelf en van zijn ervaringen in
deze periode van de aanloop tot de veldtocht
naar Rusland.
De Lankesters in Veere en Pholen'
Pieter was de zoon van Reinier Lankester en Jan
netje Jacobs. Vader Reinier was schilder en gla
zenmaker en het gezin woonde op de Kaai in
Veere, toentertijd wijk D, huisnummer 113. Dit
pand, dat de naam 'De Bonte Koe' heeft gedra
gen, behoorde tot de zogenaamde Oostdubbelde
huizen. De wijk werd ook wel de Derde wijk ge
noemd. Het toenmalige huis van de Lankesters is
nu het pand Kaai 39-
Pieter, geboren op 20 maart 1788 in Veere, was
het vijfde van zeven kinderen, vijf zoons en twee
dochters. Behalve Pieter, zijn oudere broer Johan
nes en zijn jongere broer Cornelis hadden de kin
deren in 1812 het ouderlijk huis al verlaten. Rei
nier en Jannetje waren toen allebei al 61 jaar oud.
De familie Lankester stamt af van een militair,
Thomas Lancaster, die omstreeks 1600 in Enge
land geboren moet zijn en in 1626 in Amersfoort
onder het bevel van een zekere kapitein Went-
worth in garnizoen lag. Thomas trouwde in dat
jaar met een Nederlandse en zijn nakomelingen
zijn vanuit Amersfoort via Eist (1657), Bergen op
Zoom (1680), 's-Gravenpolder (1690) en Goes
(1710) omstreeks 1745 in Veere beland. Daar
werd in 1751 vader Reinier geboren. De familie
lijkt luthers te zijn geweest, hoewel ze in de ar
chieven op sommige plaatsen als gereformeerd te
boek staan. Pieters oudste broer Lein Lankester is
naar Tholen gegaan en daar in 1802 met een
Thoolse getrouwd. De band met Tholen blijkt
ook uit Pieters brieven, evenals het feit dat hij
daar ook wel vertoefd en gewerkt heeft. Zijn zus
ter Anna woonde in Bergen op Zoom; ook de
band met die plaats blijkt uit zijn brieven.
Pieter gaf als zijn beroep schilder op (dat wil
zeggen huisschilder); hij was vermoedelijk, even
als zijn broers Johannes en Cornelis, knecht bij
zijn vader. Uit zijn brieven blijkt dat Pieter een
gevoelige en gelovige jongeman was. Hij had be
langstelling en aanleg voor tekenen, in het bij
zonder portrettekenen. Het door hem gemaakte
zelfportret in olieverf geeft daarvan blijk.
Hij bezocht de Teeken Academie in Middel
burg en won daar in 1809 een 'Eere Prijs wegens
zijne betoonde bekwaamheid in het Teekenen,
en bevorderinge tot Primus van de Klasse der
Teekenaren naar de Pleisterkop'. De prijs was het
boek Verhandeling van Petrus Camper, uitgege
ven in 17917
De tien brieven3
De brieven van Pieter Lankester zijn een aantal
jaren geleden aan het licht gekomen in de nala
tenschap van een afstammeling van de familie
Lankester, verre familie van de auteur. De voor
ouders van Pieter zijn, zoals gezegd, omstreeks
1690 in Zeeland beland. Uit de brieven blijkt dat
ze ongeveer een eeuw later rasechte Zeeuwen
