ISO JAAR ZLM
93
Afb. 2: Een excursie van de akkerbouw-commissie van de ZLM in juli 1989.
de oorlog had je M.A. Geuze als voorzitter; hij
kwam van Tholen en wist donders goed wat
kleine bedrijven waren. Later was Sam de Visser
van Walcheren vice-voorzitter en ook hij had oog
voor kleine bedrijven. In mijn tijd is er een dis
cussie geweest over part-timers. Toen bleek zon
neklaar dat dat bij de Z.L.M volwaardige leden
waren. Intussen was de maatschappelijke schei
ding tussen grote en kleine boeren wel werkelijk
heid. Op Schouwen zaten vroeger de grote boe
ren links in de kerk, de kleine rechts. Wanneer
de voorzitter van een Z.L.M.-kring op Schouwen -
dat was meestal een grote boer - sprak, werd hij
niet tegengesproken. Dat is nu gelukkig wel an
ders.
Zou je kunnen zeggen dat de Z.L.M. als verte
genwoordiger van het platteland in Zeeland een
soort tegenwicht is geweest voor het regenteske
Middelburg?
Ik denk dat het iets anders ligt. Na lezing van het
boek van Cysouw kan ik stellen dat de Z.L.M. de
eerste samenbindende organisatie in Zeeland is
geweest. Vooral halverwege de vorige eeuw was
er nauwelijks sprake van een centrale macht. De
verbindingen waren slecht, de greep op het ge
bied was slecht. De Z.L.M. begon al vroeg met
haar tentoonstellingen te reizen, en bracht de
mensen, die nog duidelijk in verschillende eilan-
delijke culturen leefden, met elkaar in contact.
De Z.L.M. was een samenbindende factor in Zee
land en daaraan dankt ze ook de steun die ze
voor haar ontwikkeling nodig had. De Z.L.M.
werd beschouwd als het orgaan dat het best kon
weten wat er leefde, en daarmee bouwde de or
ganisatie haar gezag op - ook naar de overheden
toe. Zij was zeer breed geworteld in de provincie
en kon met gezag over provinciale ontwikkelin
gen praten.
Anderzijds denk ik, dat Z.L.M. en overheden
elkaar aangevuld hebben. Het initiatief voor de
oprichting van de Z.L.M. kwam van de commis
sies voor de landbouw, in feite overheidscommis
sies die van Engeland afgekeken waren. Het be
stuur van de Z.L.M. was steeds samengesteld uit
mensen die zeer nauwe banden met de provin
ciale diensten en het provinciaal bestuur hadden.
In de vorige eeuw zie je er een griffier van Gede
puteerde Staten in zetelen en ook leden van de
Staten, zoals ook in het recente verleden lieden
als Geuze, Schlingemann en Prins. Zo ging het
een beetje dubbelop en gebruikten die mensen
de Z.L.M. wel eens als voertuig. Een behoorlijke
