104
JACOB STAMPERIU
De drie Japen
De boezemvrienden uit Wilhelminadorp, de drie
Japen, komen in tien boeken van Stamperius als
hoofdfiguren voor. In 1968 besloot de gemeente
raad van Kattendijke, waar Wilhelminadorp toen
nog bijhoorde, de openbare school in het ge
boortedorp van de schrijver Stamperiusschool te
noemen. De nieuwe school die in 1983 door
Hannemieke Stamperius8, een kleindochter van
de auteur, werd geopend, heet natuurlijk ook
Stamperiusschool. Als hommage aan de drie Ja
pen werd aan de gevel een draadplastiek beves
tigd waarop we de drie jongens zien afgebeeld.
Het scheepje hoort ongetwijfeld bij Jaap van de
schipper, de kerk bij Jaap van de dominee. Met
enige moeite ontdekken we verder nog een paar
molenwieken, een opengeslagen boek en een
ganzeveer, attributen die kennelijk voor Jaap van
de bakker - Jacob Stamperius - bedoeld zijn.
Hoewel Jacob Stamperius uit een gezin van ze
ven kinderen kwam, komen zijn broers en zussen
nauwelijks in zijn boeken voor. Alleen zijn ou
ders en een broer Piet worden soms genoemd.
Actief tot op hoge leeftijd
Stamperius is zeer lang actief gebleven. De laatste
aantekening in het Stamperiusarchief gaat over
een enquête over de nieuwe spelling. Onder de
meningen van verschillende hooggeplaatste per
sonen vinden we ook die van Stamperius. Hij
vindt dat de nieuwe spelling veel voordelen voor
het onderwijs biedt en juicht de vereenvoudigin
gen toe. Maar hij heeft ook oog voor het bezwaar
van de uitgevers, en pleit daarom voor een rede
lijke overgangstermijn. De enquête is gedateerd
juni 19349. Stamperius was toen 76 jaar!
Jacob Stamperius is 22 januari 1936 te Zeist ge
storven, en daar vijf dagen later vanuit de kerk
der Evangelische Broedergemeente begraven.
Ook toen werd er in de vaderlandse pers weer
veel aandacht aan zijn leven en werk gewijd.
Hoe 'Zeeuwswas Jacob Stamperius
Vrijdag 11 mei 1993 wijdde de Provinciale
Zeeuwse Courant een hele pagina aan Stampe
rius, zijn werk en Wilhelminadorp. Mevrouw Mo-
lanus-Stamperius, dochter uit zijn eerste huwelijk,
werd hiervoor geïnterviewd, en zij vertelde onder
andere: 'Zeeland betekende alles voor hem. Min
stens eenmaal per jaar ging hij naar zijn geboor
teland, waar hij zijn broers en zijn zusters op
zocht'. Dat Zeeland voor Jacob Stamperius
belangrijk was, wil ik geloven, dat het 'alles' voor
hem betekende, lijkt mij overdreven. Hij is al op
zijn zestiende jaar naar Haarlem vertrokken, en
bij mijn weten heeft hij na zijn studietijd noo;i
naar een betrekking in Zeeland gesolliciteerd.
Ook na zijn pensionering is Stamperius niet te
ruggekomen. Dat hij elk jaar zijn familie in Zee
land opzocht, is niet zo vreemd: op één na zij
alle broers en zusters in cle provincie blijven wo
nen, en volgens zijn dochter waren de kinderen
uit het bakkersgezin erg aan elkaar gehecht.
Zoals eerder is opgemerkt, was Jacob Stampe
rius behalve schrijver onderwijsman in hart en
nieren. In zijn Amsterdamse tijd schijnt hij dik
wijls belangrijke onderwijskundige adviezen
hebben gegeven aan burgemeester Van Tïenh< -
ven10, die van 1891 tot 1894 minister-preside'
was. Voor iemand van Stamperius' kaliber was
Zeeland misschien toch wat te klein. De kindc
boeken uit de beginperiode van zijn schrijve
schap - met name de Japenboeken - spelen voor
het grootste deel in de omgeving van Wilhelm:
nadorp. Van zijn latere werk kunnen we dat niei
zeggen.
Hoe groot de rol van Zeeland in het leven en
werk van Stamperius was, is niet zo gemakkelijk
vast te stellen. Wel lijkt het mij duidelijk dat de
invloed van Jacob Stamperius op de jeugdlectuur
in heel Nederland niet mag worden onderschat
daarvan getuigen de vele herdrukken van zijn
kinderboeken en de enorme belangstelling bij
zijn huldigingen en bij zijn begrafenis.
Noten
1. Molanus-Stamperius, M.J.: Stamperius. In: 'Eigen
haard', 1928 (54), 16.
2. Idem.
3. Stamperius, J.: Over Kinderlectuur. In: 'Paedagogische
vlugschriften', nr. 9 uit de eerste serie, onder redactie van
Ligthart en Casimir, Baarn, 1910.
4. Zie Daalder, blz. 98.
5. Zie Dasberg, blz. 103.
6. In de Zeeuwse Bibliotheek is een Stamperius-verzame-
ling aanwezig onder de nummers 1135F4, 1135F5 en
1135F6.
7. De schooltuin. Een handleiding voor het onderwijs in
plantkunde op de lagere school. W. Versluys, Amsterdam.
1905.
8. Hannemieke Stamperius heeft onder het pseudoniem
Hannes Meinkema onder andere feministisch gekleurde ro
mans geschreven.
9. De enquête moet gaan over de spelling die ministei
Marchant in 1934 invoerde, een soort compromis tussen de
spelling van Siegenbeek, van De Vries en van Te Winkel,
en de ideeën van Kollewijn.
10. Zie noot 6.
Literatuur
Daalder, D.L.: Wormcruyt met suycker. Historisch-critisch
overzicht van de nederlandse kinderliteratuur met illustra
ties en portretten. Interbook International, Schiedam, 1976.
Dasberg, L.: Het kinderboek als opvoeder. Twee eeuwen pe
dagogische nonnen en waarden in het historische kinder
hoek in Nederland. Van Gorcum, Assen, 1981.
