114
VERZAMELINGEN
nieuwe voorgevel in eigentijdse stijl. Regenten en
kooplieden richten bij hun rol in de maatschappij
passende woningen op en in. In het midden van
de zeventiende eeuw wordt er kerkruimte bijge
bouwd. De Vismarktkerk in de Zusterstraat wordt
omstreeks 1650 vergroot en in 1647-1667 verrijst
de Oostkerk.
Al zijn er ook elders in de stad bedrijven, het
havengebied in het zuidoosten wordt in het bij
zonder bedrijvengebied. Omstreeks 1600 wordt
daar met gebruikmaking van een deel van de
middeleeuwse stadsgracht evenwijdig aan de ha
ven van omstreeks 1540 een nieuwe haven aan
gelegd, waarvan de Dokhaven (vroeger het Bal-
kengat) het restant is. Sinds 1570 beheerst
Middelburg niet langer de Arnemuidse havenfaci
liteiten, welke trouwens door verzanding hun be
tekenis gaan verliezen. Langs de nieuwe haven
komt de scheepswerf van de VOC te liggen. In
deze hoek van de stad worden ook de pakhuis
complexen van VOC en WIC gebouwd, en wor
den onder andere aan de Kinderdijk en aan de
Korendijk tal van pakhuizen neergezet.
De resultaten van Middelburgs bloei zijn te
zien op twee topografische en artistieke hoogte
punten van de tentoonstelling: de plattegrond
van Goliath (1656-1657, bijgewerkt in 1688) en
het grote panorama van Schil lemans Visscher in
de uitgave van omstreeks 1670'. De oudste ge
deelten van de stad zijn het dichtst bebouwd. De
meeste huizen staan haaks op de straat en de
puntige voorgevels geven het straatbeeld een be
weeglijk aanzien. Aan de randen van de middel
eeuwse stad en in de stadsvergroting van hei
eind van de zestiende eeuw zijn er nog onbe
bouwde stukken, vooral in de omgeving van het
Molenwater.
In de achttiende eeuw gaat de bouwactiviteit
door. De VOC vergroot haar kantoor- en pakhui-
zencomplex tussen Rotterdamsekaai en Breestraat
tot een indrukwekkend geheel. De oevers van
het Molenwater worden bestemd voor de aanleg
van een fraaie wijk. Daar komt in 1719 het forse
Burgerweeshuis gereed en begint in 1735 de
bouw van de Koepoort, niet als verdedigings
werk, maar als sierpoort. Stadsarchitect Jan de
Munck bouwt er in 1736 voor zichzelf een huis
met een toren voor astronomische waarnemin
gen, in 1739 het stedelijk IJkkantoor en in 1740-
1742 de Lutherse kerk. In die tijd worden in het
zelfde stadsdeel de Bree en de Zuidsingel
doorgetrokken en de Nieuwe Oostersestraat en
het Bastion aangelegd. Ook buiten de stadspoor
ten wordt in de zeventiende en achttiende eeuw
gebouwd, onder meer buitenplaatsen aan de bui
tensingels (bij voorbeeld De Griffioen met fraaie
tuinkoepel, en Roos en Doorn, beide nog be
staand) en huizen en bedrijven buiten de Veerse
of Dampoort.
Inmiddels verandert het straatbeeld. Puntgevels
raken uit de mode. Veel nieuwe gebouwen en
huizen hebben een gevel met een zware houten
kroonlijst evenwijdig aan de straat lopend. Bij tal
van oude huizen wordt de puntgevel door zulk
een lijstgevel vervangen, een proces dat in de ne
gentiende eeuw doorgaat. Achter de nieuwe ge-
Afb. 1: Gezicht op Middelburg vanaf het Molenwater. Tekening wellicht van J. Berckheyde (1630-1693); Rijksarchief in
Zeeland, Zelandia Illustrata II, nr. 319. Het muurtorentje stond ongeveer daar waar nu de Sint Jorisstraat op de Zuidsingel
uitkomt. Geheel rechts de Oude kerk bij het latere Hofplein.
