DE MENAPIERS: PROTO-ZEEUWEN OF HOE EEN 'ZEEUW'
ROMEINS KEIZER WERD
v r Novelles
132
Tiny Polderman
In cle Nederlandse geschiedenisboeken wordt nauwelijks aandacht geschonken aan Marcus Mausaeus
Carausiuseen hoge officier die aan het eind van het jaar 286 zichzelf tot keizer van het westelijke deel
van het Romeinse Rijk uitriep. Dit feit alleen maakt hem niet vermeldenswaard; usurpatie was aan de
orde van de dag, en behalve Carausius hebben meer dan zestig keizers ooit het Romeinse Rijk. geregeerd.
Het werd in de loop van de tijd steeds moeilijker voor één persoon om het immense en kwetsbare Ro
meinse Rijk gedurende langere tijd te besturen. Marcus Carausius was Menapiër van geboorte. Waar
schijnlijk. is met deze wetenschap wél de interesse van liefhebbers van de Zeeuwse historie en archeologie
gewekt: de kans is namelijk groot dat zijn wiegje op één van de Zeeuwse eilanden heeft gestaan'.
De Menapiërs: het wel en wee van een stam in het
kustgebied van Zeeland en Vlaanderen
Het stamgebied van de Menapiërs strekte zich in
vóór-Romeinse tijden uit van Noord-Frankrijk tot
de Rijndelta. De exacte lokatie van hun stamge
bied is niet bekend. De uiterste zuidgrens is
waarschijnlijk de Aa geweest (zie afbeelding 1).
Zeeland behoorde met zekerheid tot het gebied
van deze Menapiërs2.
Aan Julius Caesar hebben we het te danken dat
we een nauwkeurige beschrijving van de Mena
piërs bezitten, de eerste historische bron over on
der meer Zeeland en zijn bewoners3. Caesar
schaarde de stam van de Menapii onder de Bel
gen, die volgens hem in taal en gebruik nogal af
weken van de overige Galliërs Kelten) (afbeel
ding 2). Hoewel Belgae een benaming van Kelti
sche herkomst is (met de betekenis van 'trotsen'),
voert het te ver de Belgen als Kelten aan te dui
den. Zeker de Menapiërs, en veel andere Belgi
sche stammen, bevonden zich in een overgangs
zone, waar door de eeuwen heen een intensieve
germanisering was opgetreden doordat Germa
nen de rivieren waren overgestoken en zich met
de oorspronkelijke proto-Keltische bevolking
hadden gemengd.
Het Menapisch woongebied bestond uit een
reeks parallelle strandwallen, waarachter uiterst
onaantrekkelijke veeneilandjes lagen die min of
meer in beweging waren (afbeelding 3), een ver
schijnsel dat zich nog steeds voordoet, onder an
dere bij Wilhelmshaven (het Schwimmende
Moor). Op deze veeneilandjes was een begroei-
Afb. 1: Het stamgebied van cle Menapiërs in de midden-Romeinse tijd. Uit: Wightman, Gallia Belgica.
BONONIA x y
BoulogneJ^GESORIACUM X 7 i
_\\tarvenna
-v i Velzeke
TO R1 ACUk^
VJ*"\ VIROVIACUM
^Wervicq
^•'FINESIturnacu^N E R V I I
DOLUCEN^
isques
\T Tnïnn»Ystd" 1,L'"e
'?lINTOMAOUS— luen»
Howardnes
A k o /Taviers
^GEWINlAtUM/ uQ'y
i l'l
I 7 PERNICl,
Bral*
Liöerchies
Morianivetz q„mr,rC
'ommgrqeui
WiudreU Morianwetz ^amon
X,. -« I ï°yel5s-M^JKKTES SCALD: WoDGSeiACyw.
PONTESxr^ 'A
\'Por.CI
net
icJf
Famari fUGAf.UM ?xontaine-
