ARCHEOLOGICA ZELANDICA
153
over de Enkhuizense pottenbakkersoven melding
van een document uit 1602, waarin over dit aar
dewerk wordt opgemerkt clat het voor 'de scha
mele gemeente, die hen met soodanich aarde
werk moet behelpen' wordt gemaakt.
de afbeeldingen op het (s)graffito-aardewerk
hebben vaak een stichtende betekenis. Naarmate
het analfabetisme afneemt, verschijnen er meer
spreuken op de borden, die echter altijd verge
zeld gaan van symbolische afbeeldingen welke
voor mensen uit die tijd heel begrijpelijk moeten
zijn geweest. Met de afname van het analfabe
tisme, zo stelt Bruyn, kwamen er geleidelijk meer
borden met tekst, en op den duur zelfs exempla
ren met uitsluitend tekst (na de achttiende
eeuw). Bruyn concludeert dan ook: hoe meer na
druk op de decoratie, des te vroeger kan het aar
dewerk worden gedateerd.
Het 'Zeeuwse' bord
Eind jaren vijftig kwam een bord dat later in de
collectie van het Genootschap zou belanden on
der aandacht van de archeoloog J.G.N. Renaud.
Aan de hand van de vorm van het schild da
teerde hij het omstreeks 1500. Over wapen en
tekst kon hij echter niets zinnigs zeggen. Het wa
pen, zo bleek later, leek dat van Oud- en Nieuw-
Bourgondië te zijn. Bij andere borden van dit
soort waarop wapens zijn afgebeeld is de weer
gave ook vaak niet helemaal nauwkeurig. Wat de
tekst betreft: op veel borden wordt Maria aange
roepen, en op het onderhavige bord levert bestu
dering van de gothische letters ook de naam Ma
ria op. Boven aan het bord zijn de letters het
duidelijkst herkenbaar, onderaan zijn ze wat
moeilijker leesbaar.
Nog een Zeeu ws voorbeeld
Renaud beeldde in zijn artikel ook een fragment
af van een in Middelburg gevonden bord met het
woord 'mement' en een vogelkopje. Als aanvul
ling van de tekst dacht hij aan 'memento mori'
gedenk te sterven'), maar zekerheid had hij na
tuurlijk niet. Bij het fotomateriaal dat bij het
schrijven van dit artikel werd geraadpleegd be
vond zich de hierbij afgebeelde foto (afbeelding
2; van een bodemvondst uit Oud-Krabbendijke
(verdronken in 1530). Dit bord geeft de oplossing
van het raadseltje van het Middelburgse fragment.
Lettertype en vogelkopje komen overeen. Op het
Afb. 2: Bord in 1975 gevonden te Oud-Krabbendijke. Dia
meter voet: 12,5 cm, diameter schaal: 23,7 cm, hoogte: 8,1
cm. Collectie H.J.G. van Beuningen.
genoemde bord staat te lezen: 'O Maria. Mater
dey memento mei.' ('O Maria, moeder Gods, ge
denk mij.'). Het vogelkopje zou een duif, het
symbool van de Heilige Geest, kunnen voorstel
len.
Over de plaats waar deze borden zijn gemaakt
valt vooralsnog geen uitsluitsel te geven, zodat
hier met 'Zeeuws' de vindplaats en niet de plaats
van vervaardiging wordt bedoeld. Bij het schrij
ven van dit artikel kwam nog iets merkwaardigs
naar voren. Hoewel het Groot Woordenboek der
Nederlandse Taal Van Dale 'sgraffito' schrijft,
komt in een aantal artikelen ook de schrijfwijze
"sgrafitto" voor (de vermelding in onderstaande
literatuurlijst is dan ook geen typefout van schrijf
ster dezes).
Literatuur
Bruyn, A. Spiegelbeelden, werrakeramiek uit Enkhuizen
1605. Zwolle 1992.
Encyclopedie van Zeeland (1982), dl. II, blz. 147, trefwoord
'Keramiek' (redactie P.J. van der Feen en J.A. Trimpe Bur
ger).
Renaud, J.G.N. Laat middeleeuws aardewerk met ornament
in sgrafittoBerichten R.O.B. I960.
