126
ZEEUWEN NAAR DE ZUIDPOOL
Afb. 2: Kaart van Antarctica met de plaatsen waar het Yer-
sekse onderzoek is uitgevoerd.
ren ten zuiden van Zuid-Amerika zal gaan; mis
schien ook omdat men de machtige concurrent,
de V.O.C., in het ongewisse wil laten. Waarschijn
lijker is dat de expeditie de wereldreis van Fran
cis Drake 1577-1580) wil overdoen en dat men,
aangetrokken door de rijke buit die Drake uit
deze gebieden had meegebracht, in de Spaanse
provincies aan de Grote Oceaan een handelspost
wil vestigen. Dat zou kunnen verklaren waarom
de handelsvloot opvallend zwaar bewapend is
(Wieder, 1923).
Tijdens de reis heeft de vloot met allerlei te
genslagen te kampen: sterfte onder de officieren,
zware stormen, inbeslagname van twee schepen
door de Spanjaarden en verlies van twee andere
schepen. Ondanks deze problemen boekt de ex
peditie enkele successen: de 'Hoop' bereikt als
eerste Europees schip via de westelijke route
Japan. Jan Outghersz. (Oom Jan voor zijn col
lega's), navigator aan boord van de 'Geloof,
maakt de eerste betrouwbare kaart van de Straat
van Magallanes. De 'Hoop' ontdekt tevens de
Jason-Eilanden, die thans deel uitmaken van de
Falkland-Eilanden. Het schip de 'Blijde Bood
schap', afkomstig uit Rammekens, raakt ten zui
den van Zuid-Amerika uit de koers. Kapitein is
Dirk Gerritsz. Pomp, een bijzonder man die als
één van de weinige Nederlanders uit die tijd in
China is geweest en daarom ook wel Dirk China
wordt genoemd. In zijn Spieghel der Australische
navigatie (1622) vertelt Jacob Le Maire (de be
roemdste, want eerste, Kaap-Hoornvaarder) dat
Dirk Pomp zover zuidelijk was afgedwaald, dat
hij op 64° zuiderbreedte 'een heel hoogh Berch-
achtich landt, vol Sneeus, als het Landt van Noor-
weghen' zag liggen. De eilandengroep wordt ver
volgens 'Dirk Gerritsz. Archipel' genoemd en heet
thans South Shetland Islands. Overigens ligt deze
groep niet op 64° zuiderbreedte, maar tussen 6l°
en 63° zuiderbreedte. Als deze ontdekking juist
is, hetgeen kan worden betwijfeld, aangezien
Dirk Pomp er zelf niet over heeft bericht, zijn
Dirk Pomp en de zijnen de eerste mensen die in
het Zuidpoolgebied land hebben gezien.
Jacob Roggeveen
Is de ontdekking van Dirk Gerritsz. Pomp twijfel
achtig, vast staat dat de Middelburger Jacob Rog
geveen daadwerkelijk in het Zuidpoolgebied
heeft rondgevaren. Hij was in 1721 met drie sche
pen uit de Nederlanden vertrokken, op zoek naar
het Onbekende Zuidland. Na de Falkland-Eilan
den te hebben bezocht, welke hij 'Belgia Austra-
lis' noemde, bereikte hij eind 1721 62° 30' zuider
breedte (Headland, 1989). Door slechte ijscon-
ciities en zwaar weer was hij gedwongen terug te
keren. Ondanks het feit dat hij het Onbekende
Zuidland niet in zicht kreeg, zeilde hij verder zui
delijk dan ooit iemand tot dan toe had gedaan,
de ontdekking van Pomp even daargelaten. Het
zou nog meer dan vijftig jaar duren voor James
Cook dit' record brak en tot 71° zuiderbreedte
doordrong, waarmee hij de eerste was die de
Zuidpoolcirkel kruiste. Jacob Roggeveen geniet
vooral bekendheid door zijn ontdekking, op
5 april 1722, van het Paaseiland, die zijn expedi
tie in het Antarctische ijs heeft overschaduwd.
Een primeur in het ozon-onderzoek
Van 1 juli 1957 tot 31 december 1958 werkten 66
landen samen in het kader van een wereldwijd
gezamenlijk onderzoeksprogramma, waarvan een
niet onbelangrijk deel in Antarctica werd uitge
voerd. Uit de samenwerking gedurende het Inter
nationale Geofysische Jaar (1957-1958) vloeide in
juli 1961 het Antarctisch Verdrag voort. Kort
daarop startte opnieuw een internationaal onder
zoeksprogramma in het kader waaivan onder
zoek werd verricht naar de invloed van een pe
riode van minimale zonneactiviteit. Nederland
besloot in samenwerking met België aan dat pro
gramma mee te doen. Onze zuiderburen waren
op dat moment al partij bij het Antarctisch Ver
drag; gedurende het Internationale Geofysische
Jaar had België een basis (de Koning-Boudewijn-
