ZEEUWEN NAAR DE ZUIDPOOL 131
komt toch voornamelijk dichtbij zee voor. Uit na
dere experimenten bleek dat de verklaring voor
deze schijnbare tegenstrijdigheid eenvoudig te
geven was. Korstmossen kunnen alleen in voch
tige toestand koolzuur assimileren. In het droge
klimaat van Antarctica - de luchtvochtigheid is er
erg laag, te vergelijken met die in een woestijn -
kunnen de kortsmossen slechts enkele uren aan
het begin van de dag koolzuur assimileren. Zout
blijkt deze periode te kunnen verlengen, omdat
het vochtverlies van het korstmos remt (Huiskes,
Gremmen en Francke, 1993). Populair gezegd
kiest het korstmos dus voor een compromis: een
lagere snelheid van het koolzuurassimilatiepro-
ces, maar een verlenging van de periode waarin
dit proces kan plaatsvinden. Op grond van onze
experimenten concludeerden wij dat niet alleen
voedingsmineralen, maar ook zout het groeipro
ces van Mastodia konden bevorderen. Om dit te
verifiëren hebben we op een groot aantal plaat
sen de biomassa van Mastodia per vierkante me
ter bepaald, en de grootste hoeveelheden bio
massa werden gevonden op die plaatsen waar de
concentratie van stikstof (met name ammonium),
fosfaat èn zout het hoogst waren.
Niet alle plantesoorten reageren echter op de
zelfde wijze als Mastodia op zout. Geheel anders
reageert bij voorbeeld het terrestrische wier Pra-
siola crispa. Bij deze soort remt zout het kool-
zuurassimilatieproces, maar vertraagt het het
vochtverlies niet. Deze soort komt in het alge
meen dan ook verder van zee verwijderd voor.
Het Yersekse onderzoek heeft niet alleen bijge
dragen tot een beter begrip van enkele van de
vele ecologische processen die zich in het kust
gebied afspelen, maar het heeft ook de nauwe
relatie tussen zee en land in Antarctica aange
toond. Dientengevolge is thans in enkele interna
tionale, het Antarctisch kustgebied betreffende
onderzoekprogramma's nadrukkelijk plaats inge
ruimd voor onderzoek in die zone van de kust
die net boven de waterspiegel ligt.
Literatuur
Bruijn, J.R., F.S. Gaastra en I. Schoffel' (eds.). Dutch-Asiatic
shipping in the 17th and 18th centuries. Vol. II: Outward-
bound voyages from the Netherlands to Asia and the Cape.
's-Gravenhage 1979.
Gremmen, N.J.M., A.H.L. Huiskes en J.W. Francke. 'Eco
logy of lichens in the coastal regions of the Argentine Is
lands, Antarctic Peninsula - a preliminary report'. Circum-
polarJournal 6 (1991) 3 - 10.
Headland, R.K. Chronological List of Antarctic Expeditions
and Related Historical Events. Cambridge 1989.
Huiskes, A.H.L., N.J.M. Gremmen en J.W. Francke. 'Leven
in de marge. Kustvegetatie van Antarctica'. Natuur en
Techniek 61 (1993) 468-479.
Stichting Onderzoek der Zee. The Netherlands Antarctic
Research. Ministerie van Buitenlandse Zaken/Stichting On
derzoek der Zee, Den Haag 1989-
Wieder, F.C. (1923 - 1925). De reis van Mahu en De Cordes
door de Straat van Magalhaes naar Zuid-Amerika en
Japan. Werken uitgegeven door de Linschoten-Vereniging.
's - Gravenhage 1923-1925. 3 dln.
Afb. 9: Usnea antarcticaeen struikvormig korstmos van
enkele centimeters hoog. Foto: Niek Gremmen, NIOO-
CEMO, Yerseke.
Afb. 10: Mastodia tesselata op de kust van Petermann Is
land. Foto: Niek Gremmen, NIOO-CEMO, Yerseke.
Afb. 11: Detailopname van Mastodia tesselata, een olijf
groen tot zwart gekleurd bladvormig korstmos van onge
veer 0,5 cm hoog. Foto: Niek Gremmen, NIOO-CEMO,
Yerseke.
