EGBERT PHILIP VAN VISVLIET
91
fel, dat volgens veilingmeester Keel in deze con
ditie zelden zo voorkwam. Het herbarium was
opgezet volgens een systeem dat door de Leidse
hoogleraar Van Roijen, een 'precurseur' van Lin
naeus, was bedacht. Hoewel de tien portefeuilles
zeer wel geconserveerd' waren, bleek er op de
eiling geen koper voor te vinden. Het werd op
gehouden bij een bedrag van 25 ponden.
Als laatste en afzonderlijk onderdeel kwam ten
lotte het 'Kabinet van natuurkundige werktui
gen, byzonderheden en liefhebberijen' onder de
hamer. Dit stuk van de catalogus was verzorgd
Ioor David Reghter, de fysisch instrumentmaker
an het Natuurkundig Gezelschapdie ooit door
an de Perre naar Zeeland was gehaald en twee
tar tevoren ook de veiling van diens instrumen
tenkabinet had verzorgd. Egbert van Visvliet had
tij die gelegenheid verscheidene nummers uit dat
kabinet aangekocht27. Een aantal daaivan kwam
nu opnieuw onder de hamer. Van Visvliets kabi
net is trouwens na dat van Van de Perre het
■rootste kabinet van fysische instrumenten dat
ons uit het achttiende-eeuwse Zeeland bekend is.
In vergelijking met Van de Perre bezat Van Vis-
liet echter, wetenschappelijk gezien, minder ge
avanceerde instrumenten. Had Van de Perre bij
zijn salonwetenschap nog enige onderzoeksambi-
ie getoond, bij Van Visvliet blijkt van deze drang
olstrekt niets28. In zijn instrumentenkabinet lag
ie nadruk duidelijk op de 'physique amusante',
het beoefenen van de natuurkunde als een aan
genaam en chique tijdverdrijf. Een apparaat als
de grote 'Toverlantaarn met 48 geschilderde
daazen en zes beweeglyke figuuren' vervaardigd
door Van Musschenbroek uit Leiden past hier na-
uurlijk goed in. Vooral elektrische apparaten wa
ren in deze rubriek sterk vertegenwoordigd. Of
het nu ging om een 'Electrieke kegelaar', een
'electriek torentje en kerk om de eigenschappen
van de bliksem te verklaren', clan wel om 'een
bekleede glasruit waarop een jager, schietende
een vogel van een boom', het waren allemaal
prachtige voorbeelden van objecten die geschikt
waren voor aangename verpozing. Uiteraard be
schikte Egbert ook over (een tweetal) elektriseer
machines om de benodigde wrijvingselektriciteit
op te wekken.
De grootste rubriek werd gevormd door opti
sche instrumenten. Daartoe behoorden een kost
bare achromatische kijker gemaakt door Dollond
uit Londen en een grote telescoop van Van der
Bilt uit Franeker, kijkers die geschikt waren voor
sterrenkundige observaties. Daarnaast waren er
nogal wat microscopen, onder andere van Delle-
barre uit Den Haag. Met deze relatief goed verte-
genwoordige optische afdeling is Van Visvliets
collectie redelijk representatief voor de doorsnee
salonwetenschapper. Het merendeel van de opti
sche instrumenten uit de achttiende eeuw is ver
vaardigd voor geïnteresseerde amateurs, lieden
-''ï'i/1 Sl. Jsr//-
Afb. 3: Een 'fysisch kabinet' volgens Noliets, Natuurkun
dige Lessen (1759).
die zich merendeels uit fysico-theologische over
wegingen wilden 'vergapen' aan zowel de grote
als de kleine 'wonderen' uit Gods Schepping.
Ook in Zeeland bestond deze drijfveer bij micro-
scopisten als Baster, Slabber en Bomme29. In hoe
verre Egbert van Visvliet zich door fysicotheologi-
sche inspiratie heeft laten leiden, valt moeilijk
met zekerheid te zeggen. Behalve zijn proef
schrift heeft hij niets gepubliceerd waaruit zou
kunnen worden afgeleid, wat zijn drijfveren zijn
geweest om zich met wetenschap bezig te hou
den. Het valt niet uit te sluiten dat fysico-theolo-
gie een rol heeft gespeeld. Enerzijds toont Van
Visvliet in zijn proefschrift belangstelling voor de
door fysicotheologen veel bestudeerde 'micro- en
macrokosmos', anderzijds betoont hij zich in één
van de weinige brieven die van hem bewaard
zijn gebleven een diep religieus mens. Hoe dit
ook zij, hij past goed in het door Mijnhardt ge
schetste beeld van de beginjaren van het Genoot
schap, waarin voor de Zeeuwse elite 'nut en ge
noegen' de voornaamste drijfveren waren om
zich met de natuurwetenschappen bezig te hou
den30. Uit Van Visvliets veilingcatalogus blijkt dat
hij beslist met 'genoegen', maar toch ook met
kennis van zaken zijn collectie heeft opgebouwd.
