EEN PRAKTIJKBOEK VAN ROND DE EEUWWISSELING
114
KOPTEKST
W.P.A. Colsen en G.M.P. Sponselee
Wim P.A. Colsen werd op 29 november 1908 te Terhole in de gemeente Hontenisse geboren. Hij volgde
de middelbare school in Rolduc en ging in Utrecht veeartsenijkunde studeren. Niet zo een heel vreemde
keuze: zijn vader Louis en zijn grootvader Petrus oefenden hetzelfde beroep uit, en een oudoom, Th.
Colsen uit Clinge, was een in de hele streek bekende 'snaiër' (castreur) met een zeer grote praktijk. Na
zijn studie vestigde W.P.A. Colsen zich als veearts in Hulst. Tegenwoordig komt dit beroep niet meer
voor; er wordt nu gesproken van dierenarts. Rond 1963 liet Colsen de praktijk varen en trad in dienst
bij de Vleeskeuringsdienst. Daar bleef hij werkzaam tot zijn pensionering in 1973Kort daarna vestigde
hij zich in Ulvenhout, min of meer centraal ten opzichte van zijn door heel Nederland verspreid wo
nende gezin. Op 18 maart 1992 overleed hij aldaar.
Behalve als veearts was Colsen in Hulst en in het
Land van Hulst (het landelijke gebied rondom de
stad Hulst, globaal de huidige gemeenten Hulst
en Hontenisse) bekend als stimulator van de eer
ste Reynaert-optochten, als toneelspeler, cabare
tier van het Tivoli-cabaret, gemeenteraadslid en
fervent tegenstander van ongeacht welk over-
heidsplan dat het eigen karakter van 'zijn land'
dreigde aan te tasten, er enkel afbreuk aan leek
te doen en verder niets in positieve zin bijdroeg.
Daarbij valt te denken aan de plannen voor het
Baalhoekkanaal, de enorme havenplannen ten
oosten van Terneuzen en de Vaste Oeververbin
ding over de Westerschelde (VOW). Hij maakte
zich ernstig zorgen over het leefmilieu van mens
en dier en stelde zijn kennis en gezag graag in
dienst van organisaties die zich beijverden om de
verloedering tegen te gaan en zo mogelijk terug
te draaien. Ook in zijn nieuwe woonplaats Ulven
hout werkte hij daaraan mee. Veel vertrouwen
dat zijn missie zou slagen had hij niet. Deson
danks gaf hij niet op: dat lag niet in zijn aard.
'Schop de mensen tot zij een geweten krijgen'
was zijn aan Louis Paul Boon ontleende motto.
Grootvader Petnis Colsen
Alle aspecten van zijn streek hadden zijn warme
belangstelling, vooral gebruiken, feitelijke gege
vens en voorwerpen. Hij verzamelde veel, deels
voor zichzelf, deels voor een op te richten mu
seum, dat, naar hij hoopte, een landbouwmu
seum zou worden. Toen dat niet doorging, gin
gen veel van de door hem verzamelde grotere
landbouwwerktuigen naar Wageningen, terwijl al
lerlei kleinere spullen werden afgestaan aan het
Streekmuseum De Vier Ambachten in Hulst.
Daartoe behoorde ook een drietal boekwerken:
een Praktijkboek van zijn grootvader Petrus Col
sen uit Terhole, betreffende de periode 14 mei
1895 tot en met 11 november 1903, een schriftje
Recepten Register 1876, en tot slot een boek dat
geen titel draagt maar opent met de zin 'Viggens
gesneden in 1895' en dat blijkens een stempelaf
druk eveneens van de hand van Petrus Colsen,
operateur, is. Dat boek loopt tot 10 juli 1905. Alle
drie de boeken bevinden zich in de bibliotheek
van de Oudheidkundige Kring De Vier Ambach
ten te Hulst.
Zoals gezegd, was Wim Colsen een academisch
gevormd dierenarts. Dat gold ook voor zijn va
der. Zijn grootvader echter was een zogenaamde
'gebrevetteerde paardenmeester'. Zij werden ook
wel 'empiristen' genoemd. Zij leerden het vak in
de praktijk, aangevuld met wat studie uit de boe
ken. Bij gebleken geschiktheid kregen zij een
brevet. Om aan te geven hoe de verhouding tus
sen het aantal rijksveeartsen (van de Hogeschool)
en het aantal empiristen lag, noemen we de cij
fers voor het jaar 1886: toen waren er 168 rijks-
veeartsen tegenover 234 empiristen.
De veeartsenijschool in Utrecht dateerde uit
1821. Bijna honderd jaar lang behield de school
die status. In 1918 werd het een hogeschool, die
in 1925 opging in de Utrechtse Rijksuniversiteit
als Veeartsenijkundige Faculteit, thans de Faculteit
der Diergeneeskunde.
Praktijkboek
In dit artikel geven we een samenvatting van het
Praktijkboek. De in verscheidene posten voorko
mende, soms wisselende schrijfwijzen hebben we
met inbegrip van schrijffouten overgenomen,
voor zover het schrijffouten zijn te noemen, want
vaak betreft het namen van polders, buurtschap
pen of personen die in de voor het Land van
Hulst gebruikelijke uitspraak zijn genoteerd. Om
een indruk te geven van de inhoud van het werk,
volgt hier eerst een overzicht van de verrichtin
gen uitgevoerd op het landbouwbedrijf Vaal op 't
Hooghuis in het jaar 1903. 't Hooghuis was een
