158
KLEIN MAAR REIN
Dit valt af te leiden uit de in december 1911 ge
houden tentoonstelling van Sint Lucas in Amster
dam, waarop zij de tekening 'Kantwerkster' (cata
logusnummer 155) exposeerde, die zij in Java
had gemaakt. Deze tekening nam zij in de zomer
van 1912 mee naar Domburg met het oog op de
verkoopexpositie in Toorops Tentoonstellingslo-
kaal". Samen met haar zuster woonde ze de ope
ning bij. Naast de 'Javaansche Kantwerkster' had
zij de tekening 'Achtererf opgehangen die zij in
1906 in Domburg had gemaakt (afbeelding 9).
Op de Tentoonstelling van Schilderijen DOM
BURG Juli-Augustus 1913 en 1914 exposeerde zij
eveneens een Zeeuws en een Javaans werk.
Op 18 februari 1915 overleed Betsie van Ma
nen aan een ziekte die zij tijdens de reis naar Ne
derlands Oost-Indië had opgelopen. Daarmee
kwam vroegtijdig een einde aan het leven van
deze avontuurlijke kunstenares. In Zeeland en
Java heeft zij de rust en inspiratie gevonden die
zij nodig had voor haar kunst.
(Met veel dank aan de familie van Betsie van Ma
nen voor het vele documentatiemateriaal dat mij
ter beschikking werd gesteld.)
Al":5. 9: Betsie van Manen, Achtererf (1906). Potlood op pa
pier, 57,5 x 42,5 cm. Particuliere collectie.
Noten
1. Catalogusnummer 45: Achtererf Fl. 100,-. Catalogus
nummer 46: Javaansche kantwerkster Fl. 60,-.
2. Brief van Betsie van Manen uit Londen aan haar fami
lie, gedateerd 15 juni 1903, particulier bezit.
3. Kunstnieuws, ongedateerde recensie, particulier bezit.
4. Zwolsche krant, ongedateerd uit 1908.
5. Ansichtkaart van Betsie van Manen uit Egypte aan haar
familie in Amsterdam, gedateerd 9 maart 1909, particulier
bezit.
6. Haar broer Daniël was eveneens avontuurlijk aange
legd; hij had eerst zijn geluk beproefd in Amerika en was
vandaar naar Java gegaan. Later zou hij een eigen plantage
bezitten in Vietnam.
7. De catalogus van de Nederladsch-Indische Kunstkring
vermeldt 44 werken van Betsie van Manen. Particuliere be
zit.
8. Bataviaasch Nieuwsblad10 april 1909.
9. Soerabajascb Handelsbladjuli 1909.
10. Soerabajasche Courant, juli 1909.
11. In het Marie Tak van Poortvliet Museum is haar
schetsboek in een vitrine tentoongesteld.
12. Eerst stuurde een familielid mij deze foto toe en later
ontdekte ik bij een ander familielid de bewuste schets in
één van haar schetsboeken.
13- Voor de reconstructie heb ik deze tekening niet ge
vonden. In haar schetsboek is wel een schets te vinden
van een kantwerkster waarop deze tekening gebaseerd
zou kunnen zijn. Als alternatief voor de onvindbare 'Kant
werkster' heb ik gekozen voor de tekening de 'Javaansche
koffieplukster'.
