HETZELVE ANDERS
175
- emming om aan de oostzijde van de Dokkade,
ak bij de Rammekenspoort, een nieuw Arsenaal
t bouwen. Wel moest de houten gortmolen die
op deze plek stond op kosten van de Admiraliteit
aar het bastion achter de weesschool in de Wal
raat worden verplaatst.
In het Rijksarchief in Zeeland bevinden zich de
."keningen van de bouw van dit Arsenaal. Hier
voor is het mogelijk de bouwgeschiedenis te re
construeren. Het ontwerp, de bouwtekeningen
n de bestekken werden onder directie van luite
nant-generaal De Cruesnach te Den Haag ver-
aardigd en luitenant-ingenieur J.J. de Freytag te
lissingen hield toezicht op de bouw. De werk-
aamheden vingen op 27 juli 1767 aan met het
itgraven van de grond ten behoeve van de fun-
amenten. Voordat die gelegd konden worden,
erden er 1650 heipalen ingeslagen. Door het
vallen van een heiblok liep één van de arbeiders
waar letsel aan zijn hand op, waarvoor hij op
overheidskosten door de landschirurgijn te Vlis-
ingen werd behandeld, dat wil zeggen: er werd
aderlating op hem toegepast. Hij was overigens
liet de enige die tijdens de bouw gewond raakte;
;ii 1769 is er sprake van verschillende gewonden,
waarvan één zelfs 166 dagen lang in het gasthuis
'e Vlissingen werd verpleegd.
De bouwmaterialen voor het Arsenaal moesten
oor een groot deel van elders worden aange
voerd. Zo werden voor ruim 3850 vlaams bak
stenen gekocht bij steenbakkerijen in Culemborg,
Haaften, Gameren en Zuilichem. Uiteraard werd
dit bedrag nog verhoogd met transport- en los-
kosten. Daarnaast werd voor 2290 vlaams aan
blauwe steen verwerkt. Kalk en tras werden on
der andere door bedrijven te Middelburg, Amster
dam, Dordrecht en Gent geleverd. Aan hout, af
komstig van de Sociëteit der Zaagmolens te
Vlissingen en van Jan Noteboom te Amsterdam,
werd ruim 9500 vlaams uitgegeven.
Het resultaat was een groot, rechthoekig ge
bouw met twee verdiepingen en een zolder
onder een leiendak met vijftig dakkapellen met
blinden, waarvan de hoeken met natuursteen af
gewerkt waren. De vooruitspringende midden
partij had een monumentale toegangsdeur en
werd bekroond door een fronton met een wa
penstuk gemaakt door de beeldhouwer Johannes
Camhout uit Middelburg. Aan het interieur was
ook aandacht besteed. Hier bevonden zich onder
andere zesendertig kardoesen vervaardigd door
de Vlissingse beeldsnijder Dingeman van der Bilt.
De bouw gaf tot de voltooiing in 1771 aan ve
len werk. De loonstaten van de verschillende ar
beiders - grondwerkers, heiers, sjouwers, metse
laars, balkwerkers, opperlieden en timmerlieden
- zijn bewaard gebleven en laten het verschil in
beloning zien van bij voorbeeld een timmermans-
\fb. 2: Arsenaal aan de Dokkade, gebouwd 1767-1771. Tekening van G. Groenenwegen, 1771; RAZ, Zei. 111., II, 1259-
