SIGNALEMENTEN
181
.ectie Zeeland van Rijkswaterstaat momenteel ge
leid wordt door een bioloog (ex-onderzoeker),
die integraal waterbeheer als zijn credo voert.
?erguson had het goed gezien.
Toch is het boek niet in de eerste plaats voor
de beleidsmaker bedoeld. Het is een produkt
oor de export: een staalkaart van de hydro-eco-
ogische kennis die momenteel in Zeeland in huis
is. Het boek is niet voor niets in het Engels ver
schenen. Het is duidelijk de bedoeling om deze
kennis wereldwijd te gaan benutten. Het CEMO
profileert zich reeds als internationaal kenniscen
trum op het gebied van estuariene ecologie. Maar
die kennis zal ook in Zeeland zelf nog volop in
gezet moeten worden: niet alleen voor het toe
komstig beheer van de Deltawateren, maar
vooral ook voor de voordelta en de Wester-
schelde, waarvan de toekomst nog vol onzeker-
neid is.
De meeste Zeeuwen zullen dit Oosterschelde-
roek niet op hun nachtkastje leggen, ook al niet
vanwege de prijs, die toch wel erg hoog is - ze
ker als men bedenkt dat het hier om een over
druk uit het tijdschrift Hydrobiologia gaat. Het
Sijkt ons dan ook nuttig dat de verschillende as
pecten van het Oosterschelde-onderzoek nog
eens voor de geïnteresseerde leek verklaard wor
den. Enkele auteurs (Bakker en Ten Brinke) heb
ben reeds de weg naar het tijdschrift Zeeland ge
vonden. Ik hoop dat er meer zullen volgen.
A.J. Beenhakker
lan Bruijns. Stilte over Zeeland. De wereld van Jo-
han Melse. De Koperen Tuin, Goes 1994. 48 blad
zijden, geïllustreerd. Prijs: 24,90.
Van sommige goede beeldende kunstenaars blijft
het licht tijdens en ook na hun leven grotendeels
verborgen onder de korenmaat. Deze bijbelse uit
drukking is zeker van toepassing op Johan Melse
(1887-1968). In de boeken over Nederlandse gra
fiek wordt hij maar terloops genoemd. De ge
ringe aandacht is ten dele te wijten aan drie oor
zaken: zijn bescheidenheid, het feit dat hij het
grootste deel van zijn leven in het stille Goes
werkte en dus buiten het grote kunstleven stond,
en de religieuze gerichtheid van zijn werk; voor
een belangrijk deel stond dit in het teken van zijn
protestants-christelijke geloofsovertuiging. In pro
testantse kring was hij overigens wel bekend en
gewaardeerd: veel van zijn prenten werden gere
produceerd in het opwekkingsblad Pniël van de
theoloog Gunning, met wiens ondogmatische en
oecumenische opvattingen hij zich sterk verwant
voelde. De door hem ontworpen ex-libris trok
ken de aandacht van de verzamelaars van dit
genre. Maar verder bleef hij een weinig opge
merkte kunstenaar.
Melse werd geboren en getogen in Goes en
werd daar, na een opleiding aan de Haagse Aca
demie, tekenleraar aan de Ambachtsschool en de
Vakschool voor Meisjes. Al heel snel ontdekte hij
de houtsnede als ideaal uitdrukkingsmiddel
waarin hij zich volledig kon uitleven. Hij beheer
ste de techniek als geen ander. Zoals gezegd,
maakte hij veel gelegenheidsgrafiek, niet alleen
religieuze prenten en ex-libris, maar ook nieuw
jaars-, trouw- en geboortekaarten. Dikwijls com
bineerde hij daarin symbolische voorstellingen
met motieven uit het Zeeuwse landschap. En
daar komen we bij zijn grote liefde: Melse koes
terde zijn hele leven een grote geestdrift voor zijn
geboorteprovincie, het water, de steden en dorp
jes, het boerenleven. In die motieven bereikte
zijn talent ook een hoogtepunt. Het mooist zijn
de gezichten op de Oosterschelde, met de steiger
van Katseveer of het haventje van Kattendijke.
Deze prenten met hun prachtige zwart-witver-
houding en grote ruimtelijke werking houden het
met gemak uit naast die van veel bekendere tijd
genoten als Jan Mankes en Nieuwenkamp, en ze
zijn niet zo kneuterig als die van zijn studiege
noot Anton Pieck, met wie hij levenslang be
vriend bleef. Een technisch hoogstandje bereikte
hij in de reusachtige houtsnede 'Lichtboei in de
storm', die niet minder dan 80 x 60 cm. meet.
In zijn latere jaren is Melse onder invloed van
zijn Vlissingse vriend Ger Jacobs veel in olieverf
gaan schilderen, en dat is eigenlijk jammer, want
hoewel hij ook dat vak goed verstond, missen
zijn schilderijen de kracht en overtuiging van zijn
houtsneden.
Gelukkig is er nu een boekje over de kunste
naar verschenen dat hem alleszins recht doet. In
een kort bestek van 48 bladzijden bevat het alle
relevante informatie over zijn leven en zijn con
tacten met de kunstwereld en het kerkleven. Au
teur Jan Bruijns heeft zijn werk goed gedaan, al
was hij zo bescheiden om zijn eigen naam op het
titelblad weg te laten. Bovenal bevat het boekje,
zoals het hoort, veel illustraties: niet minder dan
126! Houtsneden laten zich goed reproduceren
en er valt dan ook veel te genieten. Het boek
maakt zelfs een beetje overvolle indruk, maar dat
wordt gecompenseerd door de evenwichtige lay
out in de langzamerhand bekende huisstijl van
De Koperen Tuin.
De titel Stilte over Zeeland is niet helemaal te
recht gekozen, want er zit genoeg levendigheid
en soms zelfs dramatiek in Melse's werk, vooral
in de gelegenheids- en religieuze prenten. Maar
inderdaad: het mooist zijn de weergaven van het
stille land, het wijde water en de hoge luchten
van Zeeland, en zijn lievelingsplekje was dan ook
het dak van de Grote Kerk in Goes, waar hij dit
allemaal kon overzien.
A.J. Beenhakker
