DE GEVOLGEN VAN DE GEMEENTELIJKE HERINDELINGEN VOOR
DE ZEEUWSE GEMEENTEWAPENS
159
Jan H. Keuzenkamp
Jarenlang is Zeeland een provincie met relatief veel gemeentewapens geweest. Als gevolg van de streeks
gewijze herindelingen zijn na I960 vele eeuwenoude wapens verdwenen. Bovendien zal een aantal re
cent ontworpen wapens geen lang leven beschoren zijn: schaalvergrotingen in de gemeentelijke indeling
van Zeeland zullen hier opnieuw hun tol eisen. De vrees bestaat dat de oude wapens definitief geschie
denis worden. Het is te hopen dat nog tijdig een herwaardering van deze wapens tot stand komt..
De registratie van wapens
Op 5 januari 1815 riep de Hoge Raad van Adel,
het in 1814 door Souverein Vorst Willem 1 inge
stelde adviescollege dat de koning onder meer
op heraldisch gebied van advies moest dienen,
alle publiekrechtelijke lichamen in Nederland op,
vóór 1 mei 1815 een afbeelding, beschrijving en
toelichting van het te bevestigen wapen in te
zenden. Eenzelfde termijn diende in acht te wor
den genomen als men om verlening van een
nieuw wapen verzocht. In Zeeland werd massaal
aan deze oproep gehoor gegeven. Bijna alle ge
meentebesturen vroegen om bevestiging of verle
ning van een wapen. Een dergelijk enthousiasme
bestond lang niet in alle Nederlandse provincies.
Zeeland had echter het voordeel dat er vóór 1795
al op grote schaal wapens in gebruik waren;
daarbij dient gedacht te worden aan stadswapens
en wapens van (ambachts-)heerlijkheden. Een
belangrijke heraldische bron was de Nieuwe Cro-
nyk van Zeeland van Smallegange uit 1696, en
veel gemeentebesturen verwezen bij hun aan
vraag in 1815 naar deze oude bron. In de meeste
gevallen werden de bestaande wapens zonder
meer bevestigd. Overigens was de wapenverle-
nencle instantie niet erg kwistig met het toeken
nen van kronen en schildhouders.
Op 31 juli 1817 werd een groot aantal Zeeuwse
gemeenten (ruim 110) in het bezit van een wa
pen bevestigd. Hierbij passen twee kanttekenin
gen. In de eerste plaats is bij de meeste Zeeuwse
wapens in het officiële register van de Hoge Raad
Afb. 1: Baarsdorp: in
zwart een dwarsbalk
van zilver; over alles
heen een schuinkruis
van rood. Buttinge: in
goud een dubbele ade
laar van rood. Westen-
schouwen: in zwart een
dwarsbalk van goud.
Alle afbeeldingen bij dit
artikel zijn getekend
door de auteur.
van Adel alleen een afbeelding opgenomen; de
bijbehorende beschrijving ontbreekt en is door
gaans alleen op het wapendiploma te vinden. Bij
onduidelijke afbeeldingen, zoals bij Zaamslag en
bij Graauw en Langendam, is het ontbreken van
een beschrijving als een gemis te beschouwen. In
de tweede plaats zijn in 1817 ook wapens beves
tigd voor heerlijkheden die vóór 1820 al weer als
gemeente werden opgeheven, bij voorbeeld
Baarsdorp, Botland, Buttinge en Westenschou-
wen. Hieruit kan worden afgeleid dat de ge
meentelijke indeling van Zeeland ook in het be
gin van de vorige eeuw al sterk aan verandering
onderhevig was.
De gemeentewapens van 1830 tot 1961
In 1830 telde Zeeland 117 gemeenten waatvan er
103 een wapen voerden. Tot 1961 hebben zich in
deze provincie betrekkelijk weinig veranderingen
in de gemeentelijke indeling voorgedaan. Inci
denteel verdwenen enkele gemeenten en hun
wapens, zoals Bommenede (1865), Heille (1880),
Schore en Vlake (1941). Nieuw ontworpen wa
pens waren zeldzaam; tot die categorie behoren
het fraaie wapen van Oost- en West-Souburg
(1842) en de in heraldisch opzicht minder ge
slaagde wapens van Rilland-Bath (1886), Vogel
waarde (1938) en Kapelle (1950). Overziet men
de periode 1830-1961, dan is het Zeeuwsvlaamse
Eede (opgeheven 1941) de enige gemeente ge
weest die nooit - officieel dan wel officieus - een
