22
GEZAG IN HET GEDING
Afb. 4: Burgemeester C.A.
van Woelderen en echtge
note. Documentatiecentrum
Zeeuwse Bibliotheek.
genoot, kon het door het militair of burgerlijk ge
zag worden ingezet om de arrestatie van politiek
verdachten over te nemen van OD en Binnen
landse Strijdkrachten. De zuivering van het poli
tieapparaat was echter in het bevrijde zuiden en
in bevrijd Zeeland een uiterst moeizame zaak.
Dat kwam vooral doordat de politiezuiverings-
commissies slechts heel traag werden gevormd
en doordat onafliankelijke buitenstaanders uit die
commissies werden geweerd. Zo had de leiding
van het MG in Brussel medio januari nog nauwe
lijks enig idee van de stand van de politiezuive-
ring in Zeeland, behalve voor het politieapparaat
van Vlissingen (7% voorlopig gezuiverd). Pas in
de loop van april-mei 1945 werd haar duidelijk
dat tegen iets meer dan 10% van de oorspronke
lijke Zeeuwse politiefunctionarissen voorlopige
zuiveringsmaatregelen waren genomen en dat het
na die zuivering resterende politieapparaat van
ruim vierhonderd man inmiddels met bijna twee
honderd man hulppolitie was versterkt'.
Onvrede over de berechting
In Terneuzen vonden op 7 en 8 juni 1945 aansla
gen plaats op huizen van NSB-ers en werden en
kele net vrijgelaten NSB-ers door de bevolking
gemolesteerd. Ook in het nabijgelegen dorp Phi
lippine en het op Tholen gelegen St. Maartensdijk
leidden de eerste vrijlatingen tot onrust. In Ter-
neuzen werd een aantal belaagde personen voor
hun eigen veiligheid opnieuw in bewaring ge
steld. De vrijlatingen werden tijdelijk stopgezet,
en toen ze herval werden, gebeurde dat bewust
in kleine aantallen ('tiental voor tiental') om de
gemoederen niet weer in beweging te brengen.
Zowel de districtsmilitair commissaris van
Zeeuwsch-Vlaanderen, majoor Koch, als provin
ciaal militair commissaris voor Zeeland Slot zagen
als oorzaak van de rellen en de onrust 'dat 8
maanden na de bevrijding nog geen NSB-er,
landverrader of profiteur is berecht', en zij wezen
erop dat het uitblijven van tribunaalrechtspraak
en Bijzondere Rechtspleging bij het voormalige
illegaliteit en de bevolking veel ontstemming
wekte. Met name het feit dat het Bredase tribu
naal in zijn eerste zittingen niet met de behande
ling van de zware gevallen was begonnen, maar
met 'kwakkelgevallen', die tot ontslag uit interne
ring leidden, had kwaad bloed gezet en de on
rust doen toenemen. Koch en Slot adviseerden
dan ook om de tribunalen en de nog in te stellen
Bijzondere Gerechtshoven snel enige zware straf
fen te laten uitspreken. Anders, zo voorspelden
de bestuurders, zouden verdere 'woelingen' niet
uitblijven10.
Besluit
Inzake de overgangstijd in bevrijd Zeeland wil ik
twee voorlopige conclusies te trekken. De eerste
is dat de onderlinge verhouding tussen de oud-il
legaliteit en de autoriteiten van het militaire en
burgerlijk gezag in Zeeland over het algemeen
beter was dan in de andere bevrijde gebieden in
Zuid-Nederland. Dat kan voornamelijk verklaard
worden uit de nagenoeg onomstreden erkenning
in oud-illegale kring en daarbuiten van de OD als
vroegste overkoepeling van de voormalige illega
liteit. Elders in het bevrijde zuiden bezag de voor
malige illegaliteit de daar door militairen over
heerste Ordedienst met argusogen en dat
wantrouwen leidde tot veel problemen en con
flicten. De interne eenheid van de voormalige il
legaliteit in bevrijd Zeeland was essentieel voor
de leidende bestuurlijke rol die de OD ogenblik-
