GEZAG IN HET GEDING
23
kelijk na de bevrijding als plaatsvervanger van
het Militair Gezag speelde. De wat later arrive-
r nde MG-functionarissen sanctioneerden de eer
der door de OD genomen maatregelen en ge
el ine benoemingen en trokken vervolgens
1 idende personen uit de OD aan als lid van hun
i gen staven. Overigens bevorderde ook de grote
ute nood ten gevolge van inundaties en evacu-
i ies de samenwerking tussen de betrokken lei
dinggevende personen.
Toch kwam het ook in bevrijd Zeeland vanaf
december 1944 steeds vaker tot botsingen tussen
de in de Gemeenschap Oud-Illegale Werkers Ne
derland georganiseerde voormalige illegale wer
kers, het MG en de burgerlijke autoriteiten. De
urgerbestuurders waren immers vooral uit op
nelle normalisering van de bestuurlijke verhou-
ingen, en dat leidde geregeld tot aanvaringen
iet het Zeeuwse MG en de Zeeuwse GOIWN,
die eerst burgerbestuur en politie behoorlijk wil-
en zuiveren. In het voorjaar van 1945 ging het
IG zich op de bevrijding van de rest van het
land voorbereiden en moest het steeds meer bur
gerlijke bestuurstaken aan de oude en nieuwe
lurgerbestuurders overlaten. Daardoor kwamen
de oud-illegalen die niet door het MG waren in
geschakeld alleen te staan en groeide de verbitte-
ing in oud-illegale kring zienderogen. Juist toen
mmers nam het tempo van de zuivering snel af
en ontstond zowel daarover als over de uitblij
vende berechting en de eerste vrijlatingen van
politiek verdachten grote onvrede.
Maar tegen die tijd werd op nationaal niveau
Je verlammende tegenstelling tussen het herstel-
gezinde tweede kabinet-Gerbrandy enerzijds en
de vernieuwingsgezinde zuidelijke oud-illegaliteit,
de koningin en het MG anderzijds bezworen".
Eind februari was er namelijk een nieuw kabinet
aangetreden, dat met oud-illegale en vernieu
wingsgezinde ministers uit bevrijd gebied was
versterkt. Medio maart bracht de 'vernieuwde' ko
ningin in gezelschap van de nieuwe ministers
haar eerste bezoek aan bevrijd gebied. Bij dat be
langrijke en imponerende bezoek - in Zeeland
werd voor het eerst liet contact tussen koningin
en bevolking hersteld ontmoette cle koningin in
elke gemeente eerst de slachtoffers en de strijders
van de bezettingstijd en daarna pas de autoritei
ten. Daarna was, ondanks de vele problemen en
wrijvingen tussen vernieuwingsgezinden en her-
stelgezinden, die zich ook na de algehele bevrij
ding in mei 1945 nog voordeden, het gezag niet
meer in het geding.
Noten
1. Dit artikel is grotendeels ontleend aan de tekst van mijn
in juni 1994 verschenen proefschrift Het geweien der natie.
De voormalige illegaliteit in het bevrijde Zuiden, september
1944 -mei 1945 (Van Gorcum 1994; hierna afgekort als
HGDNDe volledige verwijzingen naar literatuur en bron
nen kan men daarin vinden.
2. Notulen van 21 februari 1945 van de Interprovinciale
Vergadering van de GOIWN (1PV-GOIWN), blz. 2; notulen
IPV-GOIWN van 7 maart 1945. blz. 5 (zie HGDNblz. 168).
3. Notulen IPV-GOIWN van 28 februari 1945.
4. Brief van 1 maart 1945 van IPV-GOIWN aan Sectie I
MG.
5. Verhoor De Casembroot, Enquêtecommissie Regeringsbe
leid 1940-1945. Verslag houdende de uitkomsten van het
onderzoek. Verslagen, Bijlagen, Verhoren. 's-Gravenhage
1949-1956 (delen I-VIII), deel V c, blz. 601-602.
6. De andere leden waren J. Vader, gemeentesecretaris van
Krabbendijke, die nauw met de (voormalige) illegaliteit in
contact stond, en A.A. Elenbaas, de in 1942 was ontslagen
en na de bevrijding teruggekeerde als burgemeester van 's-
Heer Arendskerke.
7. Weekoverzicht van 28 december 1944 van de waarne
mend commissaris van politie te Vlissingen aan de officier
van justitie te Middelburg in het MG-archief (zie HGDN.
blz. 532).
8. Brief van 13 januari 1945 in archief MG.
9. Zie Schema Sterkte en zuivering politie in HGDN, blz.
603.
10. Brief van 18 juni 1945 van Koch aan Hoofd Sectie X
Staf MG en brief van 14 juni 1945 van Slot aan chef-staf
MG Kruis (beide in archief MG; zie HGDN, blz. 616),
11. Zie HGDN, blz. 682.
literatuur
Encyclopedie van Zeeland, deel I (Middelburg 1982).
liet Grote Gebod. Gedenkboek van het verzet in LO en
LKP. Kampen, Bilthoven 1951 (2 delen). Daaruit: Ad
Goede, De landelijke leiding (I, blz. 3-129); R. van Reest,
LO-Zeeland (I, blz. 294-306): R. van Reest, KP-Zeeland (I,
blz. 563-569).
Ham, G. van der. Zeeland 1940-1945, deel 2. Zwolle 1992.
Heuvel, J.H.J, van den, D.M. Ligtermoet Burgemeesters tus
sen wanorde en wederopbouw. Het naoorlogse herstel van
het openbaar bestuur in de provincie Zeeland. Middelburg
1987.
de Jong. L. Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede
Wereldoorlog, deel XA: Het laatste jaar. 1980 (2 delen).
Koeijer, M. de. Het Militair Gezag in Zeeland, september
1944 - december 1945 (niet-gepubliceerde doctoraal scrip
tie Rijksuniversiteit Utrecht, 1971).
De maand der bevrijding. September 1944. Documentatie
over de gebeurtenissen in Oost-Zeeuwsch-Vlaanderen, ver
zameld en bewerkt door P.G. van de Bosse. Z.p. 1975.
Ojen, G.J. van. De Binnenlandse Strijdkrachten. 's-Graven-
hage 1972 (2 delen).
Oudheusden, Jan A. van, Henk Termeer (redactie). Tussen
vrijheid en vrede: het bevrijde Zuiden, september '44 - mei
'45. Zwolle, 's-Hertogenbosch 1994.
Winkel, L.E. De ondergrondse pers 1940- 1945. 's-Graven-
hage 1954 (Monografieën van het RIOD, nr. 6).
Woelderen, H.W. van. Woelwater. Een leven van overwin
ning. C.A. van Woelderen, burgemeester van Vlissingen
1919-1945. Vlissingen 1994.
