mmm
VERZAMELINGEN
SJABLOONWERK IN HISTORISCHE WOONHUIZEN
J.H. Kluiver
vr
32
Wie bij avoncl langs de historische woonhuizen in onze oude binnensteden loopt of fietst, meent een
goede indruk te krijgen van het zestiende- en zeventiende eeuwsc binnenhuis: men ziet tal van oude
balkenplafonds achter de verlichte ramen, geschilderd in fraaie schakeringen: groene balken met En
gels-rode zijkanten en grijze ondergrond of combinaties van blau w, rood en grijs. Zowel naar vorm als
naar kleur zijn deze plafonds heel wat levendiger dan onze plafonds van zachtboard, stucwerk of
schrootjes. Hoe aantrekkelijk en echt deze plafonds ook ogen, de werkelijkheid van de zestiende en ze
ventiende eeuw zag er heel anders uit. Toen waren de plafonds van de woonhuizen meest rijk gedeco
reerd met sjabloonwerk of acanthus-schildering. Dat daar zo weinig van over is. kan aan twee factoren
worden toegeschreven: het kwetsbare karakter van deze beschildering en de geringe aandacht die er bij
restauratie aan werd en wordt besteed. In deze bijdrage willen we enige voorbeelden van dergelijke be
schilderingen geven en een oproep doen om meer aandacht te besteden aan opsporing en herstel dan tol
dusverre het geval is geweest.
I/kV k"
Plafond- en gewelfdecoratie was hier te lande in
de Middeleeuwen reeds in zwang. Zeer bekend
is de gewelfdecoratie met gestileerde bloemen in
de St. Vituskerk te Naarden. Eenzelfde decoratie
kwam tussen 1958 en 1964 bij de restauratie van
cle Hervormde Kerk te 's-Gravenpolder en in de
jaren zeventig bij die van de Oude Kerk te Am
sterdam aan het licht. Ook bij restauratie van
openbare gebouwen werd onlangs veel werk in
dit genre aangetroffen, bij voorbeeld balkdecora-
ties in de stadhuizen van Goes en Brouwersha
ven. Van woonhuizen uit deze vroege periode is
veel minder bekend, maar het plafond uit een
woonhuis te Culemborg in de verzameling van
het Rijksmuseum bewijst bij voorbeeld dat ook in
woonhuizen plafonddecoratie werd toegepast.
In de Renaissance werd deze traditie voortge
zet, hoewel in mindere mate in kerken. Daar
werden de de decoraties meest overschilderd om
heiligenvoorstellingen weg te werken. Nieuwe
kerken kregen een minder uitbundige versiering.
Bij de woonhuizen was er door de grotere rijk
dom van de burgelijke klasse eerder sprake van
een nieuwe bloei, voor zover de beschikbare ge
gevens althans een conclusie toelaten. Ongetwij
feld is op dit gebied ook een impuls uitgegaan
van de immigranten uit cle Zuidelijke Nederlan
den.
In rekeningen vinden we ook aanwijzingen
voor de toepassing van decoratieve beschildering
van plafonds. Zo treffen we in de rekeningen be
treffende het onderhoud van de abdijgebouwen
Afb. 1: Sjabloon wei k met car
touches en medaillons.