34
VERZAMELINGEN
Alb. 3: Sjabloonwerk met
cartouches en arabesken.
op helder geel. Uit afbraak van een pand in de
Bogardstraat kwamen enige jaren geleden frag
menten te voorschijn met cartouches in zwart op
malachietgroen, omgeven door een gele band en
afgewerkt met ornamenten in Engels rood. Het
fond was hier Napels geel. In dit geval waren de
kinderbalken niet met een doorgaand motief ver
sierd, maar met arabesken in zwart, rood en
groen op een fond van lichte oker. De zijkanten
van de balken waren in oker geschilderd.
Ook vloeren werden op dergelijke wijze gede
coreerd. Men treft daar zelden voorbeelden van
aan, omdat zij sterk aan slijtage onderhevig wa
ren. Afbeelding 4 toont een zeldzaam voorbeeld
van zo'n vloerdecoratie; het is een navolging van
een geparketteerde vloer zoals die in paleizen en
kastelen in hout werden aangebracht: de onder
grond is hier een eikehoutimitatie; de figuren zijn
uitgevoerd in paarse dodekop en de rand is een
combinatie van zwarte figuren en banden op een
ondergrond van rode menie. De gedecoreerde
plafonds en vloeren sloten weer aan bij de ver
dere aankleding van het interieur. De randen van
tapijten hadden soortgelijke decoraties en ook in
de meubelkunst werden acanthus-patronen in
contrasten van houtsoorten toegepast.
Uit deze voorbeelden komt een geheel ander
beeld naar voren dan de in de inleiding ver
woorde inkijk heden ten dage doet vermoeden:
het balkenplafond van het woonhuis van eind
zestiende, begin zeventiende eeuw was zeer rijk
gedecoreerd, en niet alleen in grotere woonhui
zen. Zelfs vond ik eenmaal een decoratie op kin
derbalkjes die uit sparren waren vervaardigd. Wel
bleef dit werk beperkt tot de woonvertrekken: in
de voorhuizen die vaak als bedrijfsruimte werden
gebruikt zal men ze niet aantreffen. Daar worden
eenvoudiger kleurstellingen toegepast.
Bij restauraties is tot dusverre helaas veel te
weinig aandacht aan deze decoraties geschon
ken: er wordt geen onderzoek ingesteld en wan
neer fragmenten of grotere gedeelten te voor
schijn komen, verdwijnt dit materiaal meestal
achteloos in de container, onder het motto dat
het kapitalen zou kosten om zoiets weer terug te
brengen, gesteld al dat de opdrachtgever zo'n
bont decorum boven zijn hoofd zou wensen.
Wat het terugbrengen betreft, dit is veel een
voudiger dan het lijkt. Hoe de versiering oor
spronkelijk werd aanbracht, is niet met zekerheid
te zeggen. De sjablonen moesten bij voorbeeld
waterbestendig zijn. wat wellicht werd bereikt
door papier met lijnolie te impregneren. De verf
zal met een tamponeerkwast zijn opgebracht, een
kwast met korte haren waarmee de verf met een
stotende beweging door de openingen van het
sjabloon wordt aangebracht. Voor reconstructie is
echter een efficiënte hedendaagse werkmethode
mogelijk. De figuren kunnen door reproduktie
naar behoefte worden vermenigvuldigd. Door
middel van plak-plastic kunnen zij waterbesten
dig worden gemaakt. De sjablonen - dit is even
een geduldwerk - moeten met schaartjes worden
opengeknipt, zogenaamde huidschaartjes - recht
en rond model - zijn voor dit doel zeer geschikt.
Rechte en zwak gebogen gedeelten kan men met
een mesje opensnijden. Bij het toepassen van
meer dan één patroon, bij voorbeeld voor de ver
schillende kleuren van een medaillon, dienen op
overeenkomstige plaatsen met een holpijp gaatjes
te worden geponst. Met behulp van pennetjes
kunnen de opeenvolgende sjablonen dan in de
zelfde positie worden aangebracht. In plaats van
een tamponeerkwast kan men verfrollers op basis
