MGNALKMENTEN
37
48. Infanterie-Division (dat in K.V.A. A3 inmiddels
de 171. Res.Div. had vervangen) als III.(Arm. Inf.
Btl. 809)/Gren.Rgt. 128'. Verder biedt het boek de
te verwachten verhalen over de passies van ont
heemde soldaten: drinken, dansen, zingen, vrou
wen en paarden. Het aardigste stuk van het boek
gaat over een man, geboren uit de relatie van
een Armeense soldaat met een Zeeuws meisje, en
zijn pogingen om zijn vader te achterhalen. Na de
hervormingen in Oost-Europa kon hij in contact
komen met familieleden van zijn vader, die tot
1956 in Siberische kampen (onder meer in tin- en
kopermijnen) werkte en in 1978 overleed.
C. Kool
Peter Sijnke en Anneke Koets. Bewogen jaren.
Middelburg in de 20ste eeuw. Europese Biblio
theek, Zaltbommel 1994. ISBN 90 288 5943 8.
Prijs: ƒ49,90.
Het is een groot genoegen als de collectie van
een gemeentearchief zoveel schitterend docu
mentatiemateriaal bevat, dat een boek als Bewo
gen jaren kan worden samengesteld. Want de fo
to's maken dit boek. De opzet van beide auteurs
was, aan de hand van oude foto's een tijdsbeeld
van de twintigste eeuw te schetsen. Middelburg
heeft veel woelige perioden gekend: oorlogen en
plunderingen in de dertiende en veertiende
eeuw, stadsbranden, waaronder die van 1492 en
1929, het beleg van 1572-1574 en de Franse tijd.
Maar geen enkele periode haalt het bij de twin
tigste eeuw. Dat geldt eigenlijk voor iedere stad.
Nationale en internationale ontwikkelingen heb
ben overal hun sporen achtergelaten. Middelburg
heeft echter met het bombardement van 17 mei
1940 wel een erg grote veeg uit de pan gehad. In
het boek is die gebeurtenis een breekpunt, een
omslagpunt, waar veel, zo niet alles om draait.
Alle ontwikkelingen worden bezien uit het ge
zichtspunt van vóór of na mei 1940. Op stede
bouwkundig terrein is dat terecht. Op sociaal en
bestuurlijk niveau is dat niet anders dan in an
dere Nederlandse steden.
Plet boek wordt in drie periodes ingedeeld:
1900 tot 1940 (het tijdperk van consolidatie),
1940 tot 1945 (het breukvlak) en als laatste 1945
tot 1994 (het tijdperk van expansie). Tal van on
derwerpen komen in de uitvoerige bijschriften
aan bod. De nodige aandacht wordt besteed aan
bouwkundige aspecten - en daarmee aan alle
rampen die het stedebouwkundig plaatje hebben
verstoord - aan plattegrond en stratenplan van de
stad, marktwezen, winkels en bedrijven, handel
en commercie, fraaie gevels en poorten, en idylli
sche plekjes. Ook de sociale woningbouw in de
wijk Nieuw Middelburg komt aan de orde: daar
bouwden de christelijke woningstichting Volksbe
lang en de socialistische Algemeene Woning-
bouwvereeniging ieder een deel van de wijk.
De periode 1940 tot 1945 staat uiteraard voor
een groot deel in het teken van de verwoestingen
van mei 1940 en de wederopbouw daarna. Van
die periode is immers het meeste illustratiemateri
aal te vinden. Nog altijd imponeren de beelden
van de enorme verwoestingen en kan men treu
ren om alles wat verloren is gegaan. Minder be
kend is het lot van een aantal Marokkaanse
krijgsgevangenen, die deel uitmaakten van het
Franse leger dat in de meidagen Nederland ten
hulp was gekomen. Zij werden in een kamp bij
Koudekerke te werk gesteld. Opmerkelijk is, dat
niet bekend is wat er met deze groep in 1944 is
gebeurd.
De laatste periode staat in het teken van de
vele bouwactiviteiten en de uitbreidingen van de
stad over het kanaal. De auteurs nemen de lezer
mee als op een wandeling 0111 alle mooie en ge
restaureerde plekjes van de stad te bekijken,
waaronder ook industriële vestigingen vallen.
Ook de gebouwen met een culturele en commer
ciële bestemming krijgen aandacht.
Al met al geeft het gekozen uitgangspunt, het
'beeldverhaal', een kaleidoscopisch beeld van
zeer vele losse feitjes en wetenswaardigheden,
waarbij het stedebouwkundige verhaal op de
voorgrond staat. Het is een boek om op een rus
tige avond eens aangenaam door te bladeren,
waarbij de weemoed om wat geweest is, veran
dert in het besef dat toch nog verschrikkelijk veel
moois is behouden.
JLK