46
AANPASSING EN EMANCIPAT
Afb. 4: Ruïne synagoge, juli 1980. Gemeentearchief Middelhui",
Nienke of Tjitske zonder dat zij daarmee minder
Amsterdams worden. Onze gezamenlijke cultuur
is in eeuwen gevormd in een permanente wissel
werking met mensen van elders. Grenzen tussen
regio's, landen en culturen zijn daarbij nooit
scheidslijnen geweest. Het is de wisselwerking
die ons gevormd heeft. Het waren vooral Braban
ders die Rotterdam hebben opgebouwd en daar
mee Rotterdammers werden. De ligging van ons
land, de strijd tegen het water, de noodzaak om
door handel en transport in ons bestaan te voor
zien, het hoort evenzeer bij wat wij Nederlands
zijn gaan noemen als de voortgaande uitwisseling
van kennis en ervaring met mensen van buiten.
Joden, Hugenoten, vluchtelingen uit Duitsland
(en niet alleen van de laatste oorlog) hebben ons
gemaakt tot wat we zijn. Potgieter had gelijk:
Al wat gij zijt, is der vaderen werk:
Uit een moeras wrocht de vlijt van die helden,
Beide de zee en den dwingland te sterk.
Vrijheid een tempel en Godsvrucht een kerk.
Er is een interessant verband tussen onze vrij
heid, onze culturele zelfstandigheid en het feit
dat wij minderheden hun eigen plaats binnen
onze gemeenschap gunnen. In april 1568 ver
klaarden zes calvinisten uit Antwerpen dat ze
prins Willem van Oranje financieel zouden steu
nen in zijn acties tegen de Spanjaarden. De eerste
ondertekenaar was de in 1527 in Middelburg ge
boren Marcus Perez, die door de Spaanse inlich
tingendienst, de spionnen van de Inquisitie, werd
omschreven als 'Spanjaard van Joodschen ras'
(Spaignol, juif de race). Zo blijkt het vreemde een
onderdeel van het eigene te zijn.
Identiteit
Als de kleine sjoel van Middelburg ergens voor
moet staan, is het voor de overtuiging dat men in
dit, ons land voluit mee kan doen en toch zich
zelf mag blijven. De herinwijding van de sjoel
vindt plaats op een passend moment, tijdens
Chanoeka, het joodse feest waarmee herdacht
wordt dat het joodse volk zich uiteindelijk ont
worstelde aan de hellenistische cultuur. De Mac-
cabeeën streden voor het recht op een eigen
plaats, een eigen identiteit in het grotere geheel.
Chanoeka betekent 'inwijding'. Maar het gaat in
dat feest niet 0111 de oorspronkelijke inwijding
van de tempel, maar 0111 de herinwijding. In de
strijd tussen Hellas en Judea vervulde een
