FORTEN OOSTELIJK ZEEUWS-VLAANDEREN
21
Afb. 7: Het fort St. Jacob
na de reconstructiewerk
zaamheden in 1995.
Foto auteur.
mogelijkheden bij het verleggen van de garnizoe
nen der Staten-Generaal waren eindeloos. Af en
toe was er wat te beleven en werd een (nachte
lijke) vrijbuiters- of brandtocht gehouden tot diep
in Spaans gebied; zo'n tocht duurde hooguit één
of twee nachten.
De Spanjaarden hadden primair tot doel derge
lijke uitvallen te voorkomen. Zij dienden daarom
voortdurend op hun hoede te zijn, hoewel er
maanden voorbij konden gaan zonder dat er iets
aan de zijde der opstandelingen werd onderno
men. Voor de Spanjaarden was echter één enkele
vlootbeweging voor Vlissingen, Biervliet of Axel
al voldoende reden voor grote ongerustheid.
Besluit
In dit artikel hebben we in grote lijnen de ge
schiedenis van de overwegend Spaanse forten
bezuiden Axel bekeken. Het is duidelijk gewor
den dat het hier om een belangrijke linie van
achttien tot twintig forten ging, die de Spanjaar
den tot 1644-1645 een goede bescherming bood
tegen Staatse uitvallen. We hebben inzicht gekre
gen in de opbouw en inrichting van deze forten,
waarvan er nog zes over zijn. Het is dan ook van
belang dit cultuurhistorisch erfgoed goed te be
heren en het de plaats te geven die het verdiend.
Noten
1. R.P. Exaltus en P.J. Orbons. Hel voormalige Jbrt Sint Ja
cob in cle gemeente Axel. Archeologisch onderzoek. Amster
dam 1995. (RAAP Rapport 128.) R.P. Exaltus en I.N.G. An
drea. 'Verantwoord reconstrueren: een vak apart. Case: Hel
fort Sint-Jacob te Axel'. Archeologie Cultuurtoerisme, een
uitgave van de provincies Zeeland, Oost- en West-Vlaande-
ren, 1995, blz. 56-59.
2. K.J.J. Brand. 'Over het ontstaan van de vestingwerken
en andere fortificaties in de Vier Ambachten'. In: A.M.J. de-
Kraker, H. van Royen en M.E.E. De Smet: Over den Vier
Ambachten; 750 Jaar keure; 500 jaar Graaf Jansdijk.
Kloosterzande 1993. blz. 785-801. 1'. Stockman, P. Everaers.
'De Tuyn ghesloten'; het beleg van Hulst anno 1645. Hulst
1995, blz. 9-25. A. de Keyser. 'Verdedigingswerken om
streeks 1600 in West-Zeeuws-Vlaanderen aangelegd op last
van de colleges van Brugge en het Brugse Vrije'. In: Ge
leefde Tijd; Liber Amicorum G.A.C. van Vooren Bijdra
gen lol de Geschiedenis van West-Zeeuws-Vlaanderen 13
(1995) 31-51. A. de Kraker. 'De geschiedenis van de forten
bezuiden Axel'. In: Bulletin van de Oudheidkundige Kring
'De Vier Ambachten" 2 (1995) 26-31 -
3. Vgl. A.M.J. de Kraker. 'De verovering van Axel in 1586.
een herwaardering van de feiten'. Zeeuws Tijdschrift 6
(1986) 161-162.
4. Het eerste Spaanse fort dat tijdens de Tachtigjarige
Oorlog in het Axelambacht werd gebouwd, verrees in 1575
bij Terneuzen. Het fort diende de dreiging der Watergeu
zen van de Westerschelde af te wenden (A.M.J. de Kraker,
'Woelingen der Watergeuzen in het Vlaamse kustgebied;
een onderzoek naar hun akties en de gevolgen daarvan
tussen 1572 en 1576'. Jaarboek van de Oudheidkundige
Kring De Vier Ambachten', blz. 65-186.
5. In dit verband is de oprichting van een platform één
van de vele aanzetten om een verantwoord en duurzaam
omgaan met de forten als cultuurmonumenten te verzeke
ren (vgl. Provinciale Zeeuwsche Courant27 november
1995).
In overleg met de redactie van het tijdschrift zijn vele ver
wijzingen naar geraadpleegde archivalia weggelaten.
