SIGNALEMENTEN
29
Pastei en hoerenjong; 30 Drukkers in de Marge
uitgave ter gelegenheid van het twintigjarig be
staan van de Stichting Drukwerk in de marge en
het tienjarig bestaan van de Zeeuwse Bibliotheek.
Samenstelling Ronald Rijkse, inleiding Huib van
Krimpen, portretten Alexandra Verburg. Uitgave
Zeeuwse Bibliotheek, Middelburg 1995. Prijs
27,50 (32,50 met verzendkosten) (te verkrijgen bij
de Zeeuwse Bibliotheek, mevrouw C.C. Minder-
houd, tel.: (0118) 63 02 54).
Zo'n twintig jaar geleden werd duidelijk dat het
traditionele drukkersvak ten dode opgeschreven
was. De neergang volgde op de invoering van de
offset- techniek medio deze eeuw. Daardoor
kwam veel traditionele drukapparatuur op de
markt die praktisch geen commerciële gebruiks
waarde meer had. Het grootste deel hiervan is
ongetwijfeld op de sloop beland, maar een klein
deel werd opgekocht door liefhebbers die van
huis uit geen drukker waren maar op wie het
drukken met traditionele technieken en machines
en het gebruik van loden letters een grote aan
trekkingskracht uitoefenden. Deze amateurs ver
enigden zich in de jaren zeventig in de Stichting
Drukwerk in de Marge. Een indrukwekkende
reeks van bibliofiele uitgaven getuigt van de bui
tengewone bloei van dit métier.
In 1995 bestond de Zeeuwse Bibliotheek tien
jaar en de Stichting Drukwerk in de Marge twin
tig jaar. De Middelburgse bibliotheek heeft van
meet af aan nauwe banden onderhouden met de
'marginale' drukkers en zij bezit een imposante
collectie van bibliofiele drukken. De opbouw
hiervan is met name de verdienste van drs. Ro
nald Rijkse, die als vakreferent en conservator bij
zondere collecties aan de bibliotheek verbonden
is. Om beide jubilea te vieren, zijn twee publika-
ties verschenen: de hier gesignaleerde uitgave en
een (nu reeds niet meer verkrijgbare) bibliofiele
cassette, Woordendooswaaraan een dertigtal
Marge-drukkers een bijdrage hebben geleverd.
Pastei en hoerenjong (beide woorden stammen
uit het drukkersjargon), voorwaar een briljante ti
tel, geeft in zeer kort bestek een overzicht van de
persoon en het werk van de dertig amateur-druk
kers die een bijdrage aan de Woordendoos heb
ben geleverd. Aan de vormgeving van het boekje
is - het kan natuurlijk niet anders bij deze lief
hebbers van het lood - veel aandacht besteed,
hoewel het zelf geen bibliofiele uitgave is. Met
name de illustraties, die verzorgd zijn door de uit
Middelburg afkomstige fotografe Alexandra Ver
burg, zijn buitengewoon mooi; zij tonen de druk
kers veelal in hun eigen 'biotoop' en laten weer
eens zien hoe indrukwekkend zwart/witfotografie
kan zijn.
Overigens kent ook Zeeland een drukkerij in
de marge, de Carrarapers (de naam verwijst naar
het gemarmerd papier dat bij de eerste uitgave
werd gebruikt), die het eigendom is van Albert
Meijer, Ronald Rijkse en Adri Verburg. Opgericht
in 1985, heeft deze pers twee bibliofiele 'margina
lia' op zijn naam staan, waaronder één met ge
dichten van Hans Warren Het goede moment).
De drie titaantjes die deze pers draaiende hou
den, zijn vereeuwigd op bladzijde 28.
In een tijd waarin computerzetsel de loden let
ters volledig heeft uitgebannen, iedere stoethas
pel zijn eigen 'typografie' ontwerpt en sommige
door de elektronica-gekte aangetaste onheilspro
feten ('Per me se va tra la perduta gente, Koeke-
bakker') zelfs het einde van het gedrukte boek
voorspellen - zodat wij straks onze belletrie nog
slechts op een interactieve CD-ROM zullen kun
nen lezen - is het goed dat wij nog eens herin
nerd worden aan de glorie van het aloude grafi
sche ambacht.
F.F.X. Smulders
Henri Cassiers 1858-1944onder redactie van T.
Oost en I. Koekelbergh. Antwerpen 1994. 166
blz., rijk in kleur geïllustreerd.
In de Zeeuwse musea behoren de prentbriefkaar
ten naar tekeningen van Henri Cassiers tot de
best verkochte artikelen. Dat is begrijpelijk: deze
prenten geven een idyllisch beeld van Zeeland,
niet zoals het is, zelfs niet zoals het was, maar zo
als het zou moeten zijn: een groen land met een
bootje en een kerktorentje, waarin kleurig ge
klede boerinnen en schattige kindertjes ontspan
nen rondwandelen. De in zijn tijd hogelijk ge
waardeerde Cassiers staat na een periode van
vergetelheid nu weer volop in de belangstelling.
In 1994 wijdden het Museum Vleeshuis in Ant
werpen en het Katwijks Museum een grote ten
toonstelling aan zijn werk, die in 1995 gevolgd
werd door een bescheiden expositie in de
Schotse Huizen in Veere. Ter gelegenheid van de
tentoonstelling van 1994 verscheen het hier be
sproken boek.
De Antwerpenaar Cassiers was in zijn tijd een
vooraanstaand en geacht kunstenaar. Vooral de
aquarel had zijn voorliefde, en hij was vele jaren
voorzitter van de Société Royale Beige des Aqua-
rellistes. Flij was de eerste belangrijke ontwerper
van affiches in België en tekende illustraties voor
bibliofiele uitgaven en schoolplaten. Hij was een
begaafd tekenaar en aquarellist en zijn affiches
voor de Red Star Line behoren tot de mooiste re
clameplaten uit de periode rond de eeuwwisse-