32
SIGNALEMENTEN
hoofdstuk behandelt de geschiedenis van het on-
bedijkte Zeeland. Ofschoon deze periode al vrij
bekend is, kan zij in dit boek niet gemist worden.
Dit hoofdstuk is echter niet erg origineel. Pas in
het volgende hoofdstuk komen de nieuwe gege
vens over de aanleg van de zeedijken aan de
orde, de vele perikelen over nalatige dijkplichti-
gen, de instelling van dijkgraafschappen door de
graven van Holland en de altijd tot de verbeel
ding sprekende, talrijke overstromingen, met als
climax de stormvloed van 5 november 1530, de
Sint Felixvloed. De vloed van 1532 maakte voor
langere tijd een einde aan de pogingen om het
verdronken Noord-Beveland weer boven water te
krijgen.
Priester behandelt niet alleen de waterstaatkun
dige geschiedenis, maar tracht met de beperkte
bronnen die beschikbaar zijn een breder beeld
van de organisatie en de machtsverhoudingen in
de parochies Campen en Soelekerke te schetsen.
Hij gaat daartoe terug tot de oorsprong en het
patronaatsrecht van de verschillende parochies.
De rol van de ambachtsheren is uiteraard, mede
gezien de opdracht voor de geschiedschrijving,
een dankbaar uitgangspunt. De kenmerken van
de Zeeuwse ambachten en de macht van die he
ren worden in het vierde hoofdstuk belicht, te za-
men met de strijd om Zeeland bewesten Schelde
en de voordelen die de ambachtsheren van de
graaf van Holland uit dit conflict wisten te verkrij
gen.
Het eiland eindigde in 1530 waar het begon:
als land van slikken en schorren, begraasd door
schapen. Maar niet voor lang. Het drijvende ei
land werd langzamerhand weer ingedijkt, van het
midden van de zeventiende eeuw tot de negen
tiende eeuw, waarin uiteraard vele conflicten
over grensscheidingen uitgevochten moesten
worden.
Laurens Priester is erin geslaagd een moeilijk
toegankelijk historisch terrein tot leven te bren
gen. Dank zij de vele conflicten - altijd een dank
bare bron voor de historicus - zijn veel feiten be
kend, waarvan Priester een leesbaar geheel heeft
weten te maken. Het boek bevat enkele fraaie il
lustraties en een inlegvel, te weten een reproduk-
tie van een kaart uit 1620.
JLK
M. Sanderse. 200 jaar sociëteit 'De Vergenoeging'
1795-1995. Middelburg 1995. Prijs 29,50; te be
stellen bij het secretariaat van de sociëteit, tele
foonnummer (0118) 613209.
In 1995 bestond de sociëteit 'De Vergenoeging'
tweehonderd jaar. Het bestuur heeft dit jubileum
tijdig zien aankomen en twee jaar tevoren één
van de leden verzocht, een onderzoek in te stel
len naar de geschiedenis van deze oude herenso
ciëteit. Met de onderhavige publikatie tracht het
bestuur tevens te bewerkstelligen dat het beeld
van een besloten oude-herenclub wordt doorbro
ken. De op dit moment 135 leden tellende ver
eniging vindt zichzelf springlevend en komt sinds
1985 bijeen in het schitterende monumentale ge
bouw Le baron chassé.
Doordat er vroeger veel banden bestonden tus
sen de leden van de sociëteit en het stedelijk be
stuur, geeft het boek een beeld van de ontwikke
lingen in Middelburg, dat uiteraard niet
diepgaand, maar wel anekdotisch en luchthartig
is. In de loop der jaren is de sociëteit van kleui-
verschoten: het politieke karakter heeft meer en
meer plaats gemaakt voor het gezellig samenzijn.
Dat is in de samenstelling van het boek ook te
merken: van patriottenbeweging tot een partijtje
biljart, alles komt aan de orde. Het typisch negen-
tiende-eeuwse Middelburgse milieu van rangen
en standen tekent zich fraai af in de verschillende
sociëteiten die de stad vroeger telde. Behalve 'De
Vergenoeging', enigszins chique maar vooral niet
té elitair, telde Middelburg 'De Vriendschap',
vooral bedoeld voor adellijke regenten, 'Sint Jo
ris', waarvan met name juristen en medici lid wa
ren (wat verbindt die twee groepen eigenlijk?) en
de onbelangrijker (de leden waren uit de lagere
sociale kringen afkomstig) sociëteiten 'La Belle
Alliance', 'De Eensgezindheid' en een oude, func
tionele groepering die verworden was tot gezel
ligheidsvereniging: 'de Verenigde Sociëteiten dei-
Schutterij en Infanterie te Middelburg'. Helaas
ontbreken de archiefstukken om juist deze so
ciale verschillen uit te diepen. Dat zou pas echt
interessant zijn.
Helaas wordt het boek sterk gedomineerd dooi
de zeer beperkte beschikbaarheid van archiefma
teriaal; branden - in dit geval een brand in 1930
- zijn altijd rampzalig voor de geschiedschrijving.
Op zich is dit een heel aardig boekje, dat voor
de leden zeker waarde heeft. Het is fraai geïllus
treerd en schetst een beeld van de ontwikkeling
van de sociëteit. Niettemin verdient het fenomeen
van de oude-herensociëteiten verdere studie. Het
bestaan van deze verenigingen is een interessant
cultuurverschijnsel, dat in een breder perspectief
kan worden geplaatst, waarbij veel meer kenmer
kende gewoonten en tradities, de banden met
politieke machthebbers en dus het circuit van de
'wandelgangen' aan de orde zouden kunnen ko
men. Dat is wellicht wat veel gevraagd voor het
gedenkboekje dat deze publikatie ten slotte is.
JLK
L. van Driel en A. Steketee, Zeeuwse plaatsna
men; van Aardenburg tot Zonnemaireuitgeverij
ADZ Vlissingen, november 1995. Prijs: 39,95.
